سیاست در ایران بر اقتصاد اولویت دارد

مجیدرضا حریری - نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین

اندیشه اصلاحات اقتصادی چین همزمان با انقلاب اسلامی ایران در چین آغاز شد و حاکمیت این تفکر که در چین «هیچ چیز مهم‌تر از قدرت اقتصادی چین اهمیت ندارد»، باعث شد تا تمام تصمیم‌های سیاسی، نظامی، امنیتی، درگیری‌های منطقه‌ای و... براساس منافع اقتصادی ساماندهی شود. موتور محرکه این اندیشه نیز جذب سرمایه‌گذاری خارجی بود. ایران در ظاهر از آغاز انقلاب به دنبال پیروی از این الگو بود اما بیشتر به این الگو تظاهر کرد تا به آن عمل کند. آنچه در چین اتفاق افتاد، گذار از یک اقتصاد متمرکز دولتی به سمت یک اقتصاد هدایت‌شده و کنترل‌شده خصوصی بود.‌ خصوصی‌سازی مدل چینی به معنای خصوصی‌سازی مارگارت تاچر نبود بلکه ابتدا آزادسازی اقتصادی رخ داد و سپس به سمت خصوصی آن هم با ساختاری خاص و پیچیده حرکت کردند. حکومت چین، تک‌صدا و متمرکز است در حالی که در ایران چندصدایی وجود دارد. به عبارت دیگر، الگوی توسعه چین منحصر به فرد است که کشورهای دیگر دنیا امکان استفاده از آن شیوه را ندارند اما به عنوان یک تجربه موفق از برخی از اقدام‌ها می‌توان استفاده کرد. یگانه بودن آن نیز به ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی، وسعت سرزمین و تعداد بالای جمعیت برمی‌گردد. به همین دلیل ایران از اساس نمی‌تواند از این موضوع الگوبرداری کند اما می‌توان از آن درس گرفت. اتفاقا برخی حمایت‌های صنعتی از همان شیوه برگرفته شده اما موفق نبوده زیرا مشکل اقتصاد، مسائل سیاسی است. سیاست داخلی و خارجی بر اقتصاد تاثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، خلاف شعارهایی که داده می‌شود نخستین اولویت ایران اقتصاد نیست. در نتیجه، به دلیل نبود عزم ملی و تک‌صدایی موجود در ساختار اقتصادی، الگوهای چینی در ایران موفق عمل نکرده است.