مدیریت قطع یارانه

ناصر بزرگمهر/ مدیر مسئول

رییس کمیته امداد خطاب به آقای رییس‌جمهوری فرموده‌اند که مسئولیت قطع یارانه‌ها را می‌پذیرند. ایشان حتی مسئولیت همه فحش‌ها را هم پذیرفته‌اند و فرموده‌اند بگذارید فحش آن را به من بدهند، ضمن اینکه هر کس نیازمند بود بیاید کمیته امداد، ما بررسی می‌کنیم، تعداد مستمری‌بگیران کمیته امداد ۳ میلیون و تعداد یارانه‌بگیران ۲۴ میلیون نفر است. پرداخت 80 بار یارانه ماهانه ۴۵هزار و ۵۰۰تومانی یعنی درمجموع حدود ۸سال گذشته به هر نفر حدود ۳میلیون و۶۰۰ هزار تومان پرداخت شده است. این مبلغ در ۸ سال چقدر از مشکلات یک نفر را حل کرده است؟ اما بدون‌شک هزاران میلیارد از ثروت ملی که ‌باید در تولید و زیرساخت‌های کشور هزینه می‌شد را به هدر داده است. هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران یکی از مهم‌ترین بخش‌ها و نمایان‌ترین بخش طرح تحول اقتصادی بود که در اواخر دهه ۱۳۸۰ به اجرا گذاشته شد و مقرر بود با حذف تدریجی یارانه‌ها از مواد سوختی، مواد خوراکی، آب، برق و سایر اقلام در ایران، نوع پرداخت یارانه تغییر ‌کند که بخشی از این یارانه‌ها حذف شده و به صورت نقدی به مردم پرداخت و سایر درآمد این کار صرف کارهای عمرانی و فرهنگی شود . از هدفمندسازی یارانه‌ها به‌عنوان بزرگترین طرح تاریخ اقتصادی ایران نام برده می‌شد. اما بنابر آمار رسمی وزارت امور اقتصاد و دارایی، بخش نخست این طرح شکست خورد و موجب ورود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر شد و هنوز هم ادامه دارد. درباره اهداف هدفمند‌کردن یارانه‌ها این دلایل ذکر می‌شد: شکل‌گیری ساختار اقتصادی ایران برمبنای سوخت ارزان که منجر به تولید با کیفیت پایین می‌شد، ناتوان بودن در رقابت با دیگران و تلاش نکردن برای مصرف بهینه سوخت در ایران و دیگری مواد غذایی ارزان که موجب اسراف درمیان مردم شده بود. همچنین توصیه بانک جهانی مبنی بر اختصاص یارانه به تولیدکنندگان نیز از دلایل این امر بوده است، از آثار مهم این طرح می‌توانست مقابله با تحریم‌ها و از بین رفتن فاصله طبقاتی و رسیدگی به مستضعفان باشد چراکه در گذشته بیشتر یارانه‌ها را دهک‌های بالای جامعه مصرف می‌کردند. بهبود بازده اقتصادی جامعه و جلوگیری از افزایش بی‌رویه مصرف سوخت که در ایران بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است. قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در زمستان ۱۳۸۷ به صورت لایحه ازسوی دولت نهم ارائه شد و پس از مدت‌ها کش‌و‌قوس، با اعمال تغییراتی به تصویب مجلس رسید. این لایحه قسمتی از طرح تحول اقتصادی بود که دولت احمدی‌نژاد آن را مطرح کرده‌ بود‌. آذر ۱۳۸۸ با بالاگرفتن اختلاف بین مجلس و دولت درباره نحوه در اختیار گرفتن درآمد ناشی از آزادسازی قیمت‌ها، این ماده به شورای نگهبان ارسال شد و با بررسی آن ازسوی این شورا، منابع مالی به‌وجود آمده در پی حذف یارانه‌های اجناس، باید در اختیار دولت قرار می‌گرفت. در ۲۷ آذر ۱۳۸۹، محمود احمدی‌نژاد با حضور در تلویزیون، آغاز اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها را به‌طور رسمی اعلام کرد. او گفت که از صبح روز ۲۸ آذر، حامل‌های انرژی، آب و نان در سراسر ایران با بهای جدید ارائه خواهند شد. براساس این قانون ۱۶ قلم کالا و خدمات مشمول حذف یارانه و عرضه به قیمت بین‌المللی شدند. در مدت 5 سال یارانه کالاهایی چون بنزین، گازوئیل، گاز، نفت، برق، آب، گندم، شکر، برنج، روغن و شیر حذف شده و آنها با قیمت بازارهای منطقه خلیج فارس عرضه می‌شوند و دولت می‌تواند ۲۰ هزار میلیارد تومان از بابت افزایش قیمت، درآمد داشته و در این بین نیمی از این درآمد را برای مقابله با تورم به صورت نقدی بین مردم توزیع کند. ۳۰ درصد این درآمدها نیز به تولید‌کنندگان و ۲۰ درصد به دولت به‌منظور جبران خسارت‌های ناشی از افزایش حامل‌های سوخت تعلق می‌گیرد. در بودجه ۱۳۹۱ مقرر شد با توجه به نرخ رسمی دلار ۱۲۲۶ تومانی، هرچه مازاد درآمد از تفاوت نرخ دلار عاید شود، در صندوق ذخیره ارزی نگهداری شود. از این مازاد درآمد ریالی دولت مقرر شد ۲ هزار میلیارد تومان برای تأمین کسری بودجه و مابقی برای حمایت از تولید و کشاورزی از محل ۳۰ درصد سهم تولید در یارانه‌ها اختصاص پیدا کند. تا مهر ۱۳۸۹، فرم‌های اطلاعات اقتصادی برای دریافت یارانه نقدی ازسوی ۶۸ میلیون و ۴۸۲ هزار و ۷۵۸ نفر در قالب حدود ۲۰ میلیون خانوار تکمیل شد و در نخستین مرحله واریز یارانه نقدی به حساب خانوارها، با پرداخت ۴۰ هزار و 500 تومان به ازای هر نفر در ماه، در مجموع ۴ هزار و 800 میلیارد تومان به حساب‌ها واریز شد. در این مدت دولت بخش زیادی از پرداخت‌های نقدی را از وزارت نفت و شرکت‌های آب و فاضلاب و گاز و بانک مرکزی و فروش ارز تامین کرده است. برخی کارشناسان، اختصاص نیافتن بخش مهمی از منابع هدفمندی یارانه‌ها به بخش تولید را عامل بی‌اثر‌سازی یارانه‌ها دانسته‌اند. ازسوی دیگر یک سال پس از اجرای این طرح برخی بررسی‌ها نشان داد که کاهش مصرف انرژی پس از هدفمندی یارانه‌ها مقطعی بوده و رفتار غلط مصرفی مشترکان دوباره مانند گذشته بازگشت و اثری در مصرف نگذاشت. موضوع یارانه‌ها و قطع آن حرف تازه‌ای نیست، اما اراده تازه‌ای می‌طلبد تا همانگونه که رییس کمیته امداد گفته است این شرایط سخت و پیچیده که می‌تواند نوعی خودکشی یا زندگی دوباره برای دولت باشد به مسیر اصلی خود در راه تولید و زیرساخت‌های کشور برگردد و با خود شغل و برکت بیاورد.