پیام سوزناک عربستان برای ایران؛ نقشه بن سلمان در لحظه آخر جواب داد

یکی از شاخه‌هایی که توجه ویژه دولت را جلب کرده، گردشگری است. عربستان با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های لوکس و فرهنگی، از جمله شهرهای توریستی ساحلی و احیای اماکن تاریخی، به دنبال جذب گردشگران بین‌المللی است. علاوه بر این، کاهش محدودیت‌های سفر، ایجاد ویزای گردشگری و تبلیغات گسترده بین‌المللی، کشور را به گزینه‌ای جذاب برای مسافران تبدیل کرده است. این اقدامات نشان‌دهنده عزم دولت برای حضور فعال در بازار گردشگری جهانی است.

عربستان همچنین در حال سبقت گرفتن از رقبای منطقه‌ای خود، به‌ویژه امارات و قطر، در حوزه گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی است. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، هتل‌های لوکس، تفریحات مدرن و رویدادهای فرهنگی، همگی نشان می‌دهند که کشور به دنبال ایجاد یک برند گردشگری متمایز و رقابتی در سطح جهانی است. این اقدامات، علاوه بر افزایش درآمدهای غیرنفتی، به اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی پایدار نیز کمک می‌کنند.

در نهایت، این سیاست‌ها بیانگر یک چشم‌انداز بلندمدت هستند که در آن عربستان می‌خواهد به جایگاه اقتصادی و فرهنگی برجسته‌ای در منطقه و جهان دست یابد. برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در آموزش و نیروی انسانی و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی، ستون‌های اصلی این تحول هستند. با این رویکرد، عربستان نه تنها اقتصاد خود را متنوع می‌کند، بلکه تصویری نوین از خود در عرصه جهانی ارائه می‌دهد و جایگاه خود را در میان مقصدهای توریستی برتر تثبیت می‌کند.

عربستان سعودی با تکیه بر چشم‌انداز ۲۰۳۰، به سرعت به یکی از مقاصد برتر اکوتوریسم در خاورمیانه تبدیل می‌شود. این کشور با سرمایه‌گذاری‌های کلان در حفاظت از طبیعت و توسعه پروژه‌های پایدار، از کوه‌های عسیر تا واحه‌های العلا، فرصت‌های بی‌نظیری برای گردشگری طبیعت‌محور فراهم کرده و در عین حال، به رشد اقتصادی و توانمندسازی جوامع محلی کمک می‌کند.

در سال‌های اخیر، با افزایش نگرانی‌ها درباره تغییرات اقلیمی و اهمیت حفاظت از محیط‌زیست، مفهوم اکوتوریسم یا بوم‌گردی (Ecotourism) به یکی از پویاترین شاخه‌های صنعت گردشگری جهان تبدیل شده است. مسافران بیش از هر زمان دیگری به دنبال مقاصدی هستند که بتوانند در آن از طبیعت لذت ببرند و در عین حال، اثری مخرب بر محیط زیست باقی نگذارند.

در این میان، عربستان سعودی با بهره‌گیری از چشم‌انداز جاه‌طلبانه‌ی خود یعنی چشم‌انداز ۲۰۳۰ (Vision ۲۰۳۰)، گام‌های بزرگی در مسیر توسعه گردشگری پایدار و اکوتوریسم برداشته است. این کشور اکنون در حال تبدیل شدن به یکی از مقاصد اصلی گردشگری طبیعت در خاورمیانه است و با سرعتی چشمگیر، توجه سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی را به خود جلب می‌کند.

بر اساس گزارش مؤسسه Global Growth Insights، ارزش بازار جهانی اکوتوریسم در سال ۲۰۲۴ حدود ۶۲۹.۸۵ میلیارد دلار برآورد شده است. این رقم پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ به ۷۵۳.۴۳ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۲۶ به بیش از ۹۰۱.۲۵ میلیارد دلار برسد.

این رشد عظیم نه تنها نتیجه افزایش آگاهی مردم از اثرات زیست‌محیطی سفرهایشان است، بلکه نشان‌دهنده‌ی تغییر رویکرد جهانی به سمت توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی است.

در همین راستا، کشورهای خاورمیانه نیز به‌ویژه در بخش اکوتوریسم لوکس و گردشگری مبتنی بر بیابان و حیات‌وحش در حال ظهور به عنوان مقاصد برتر جهانی هستند. در میان این کشورها، عربستان سعودی جایگاه ویژه‌ای یافته است.

عربستان سعودی؛ مقصدی نوظهور برای گردشگری پایدار

عربستان سعودی با مناظر متنوع خود، از کوه‌های سرسبز عسیر و جازان در جنوب گرفته تا جزایر تماشایی دریای سرخ در غرب، بستر گسترده‌ای برای بوم‌گردی فراهم کرده است.

این کشور در قالب چشم‌انداز ۲۰۳۰ سرمایه‌گذاری عظیمی در پروژه‌های گردشگری پایدار و حفاظت از محیط زیست انجام می‌دهد. هدف اصلی این پروژه‌ها، تبدیل عربستان به قطب گردشگری طبیعت‌محور منطقه و دستیابی به درآمد گردشگری ۱۳۳ میلیارد دلاری تا سال ۲۰۳۰ است.

در جنوب غربی کشور، اقامتگاه‌های غاری کوه شدا الاسفل در منطقه الباحه به‌عنوان یکی از مقاصد محبوب گردشگری طبیعی شناخته می‌شوند. همچنین شبه‌جزیره العلا با واحه‌های باستانی و آثار تاریخی‌اش، و واحه الاحساء که بزرگ‌ترین واحه جهان است. از جاذبه‌های اصلی اکوتوریسم عربستان به شمار می‌روند.

اکوتوریسم؛ ابزاری برای اقتصاد سبز و توانمندسازی جوامع محلی

به گفته‌ی هدی البغامی، مدیرکل سرمایه‌گذاری مرکز ملی توسعه پوشش گیاهی و مبارزه با بیابان‌زایی عربستان سعودی، بخش اکوتوریسم در این کشور با نرخ رشد سالانه ۳ تا ۵ درصد در حال توسعه است.

او در گفت‌وگو با عرب‌نیوز در حاشیه بیست‌وهفتمین جلسه کمیسیون جنگلداری و مراتع خاور نزدیک، تأکید کرد که فرصت‌های سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در چارچوب طرح‌های مرکز برای افزایش پایداری زیست‌محیطی و گسترش گردشگری طبیعی وجود دارد.

البغامی با اشاره به نمونه‌های جهانی گفت: «هزینه‌های مستقیم اکوتوریسم در کانادا بیش از ۷.۵ میلیارد دلار است. همچنین گردشگری طبیعت در اروپا سالانه حدود ۴۰ میلیارد دلار هزینه دارد.»

وی در ادامه بیان کرد: در عربستان نیز، بازار کمپینگ و کاروان‌گردی در پارک‌های ملی یکی از بخش‌های اقتصادی حیاتی است که ارزش آن به حدود ۴۸ میلیارد دلار در سال می‌رسد.

این مقام سعودی توضیح داد که مرکز ملی توسعه پوشش گیاهی در زمینه‌های متعددی فعالیت می‌کند؛ از جمله:

    حفاظت از جنگل‌ها و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی،

    مقابله با چرای بی‌رویه و قطع درختان،

    احیای زیستگاه‌های طبیعی و توسعه منابع طبیعی و تنوع زیستی.

به گفته‌ی او، این اقدامات زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است و فرصت‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت (سه‌ماهه) و بلندمدت (تا ۲۵ سال) را در اختیار آنان قرار می‌دهد.

عربستان سعودی در حال اجرای مجموعه‌ای از پروژه‌های ملی با محوریت گردشگری پایدار است. این پروژه‌ها شامل احیای مناطق حفاظت‌شده، ایجاد مسیرهای بوم‌گردی، توسعه اقامتگاه‌های سبز و ترویج گردشگری مبتنی بر جامعه محلی هستند.

این کشور با تأکید بر اصول توسعه پایدار، قصد دارد اکوتوریسم را به ابزاری برای رشد اقتصادی و تقویت جوامع محلی تبدیل کند. به گفته‌ی البغامی، «جنگل‌ها و مراتع ستون فقرات بهبود معیشت جامعه محلی و افزایش تولید ناخالص داخلی کشور محسوب می‌شوند.»

چرا اکوتوریسم اهمیت دارد؟

بر اساس تعریف اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، اکوتوریسم به معنی «سفر مسئولانه و آگاهانه به مناطق طبیعی نسبتاً بکر، برای لذت بردن و قدردانی از طبیعت و فرهنگ محلی» است.

چنین سفرهایی نه‌تنها به کاهش اثرات منفی انسان بر محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه با افزایش آگاهی گردشگران، موجب تقویت فرهنگ حفاظت از طبیعت در میان جوامع می‌شود.

در واقع، اکوتوریسم می‌تواند نوعی سرمایه‌گذاری دو سر برد باشد: از یک‌سو درآمدزایی برای کشورها و از سوی دیگر، حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی برای نسل‌های آینده.

اکوتوریسم در عربستان سعودی دیگر یک مفهوم نوپا نیست؛ بلکه به یکی از اولویت‌های استراتژیک اقتصادی و زیست‌محیطی این کشور تبدیل شده است.

با رشد سریع بازار جهانی بوم‌گردی، سرمایه‌گذاری‌های کلان در پروژه‌های پایدار، و توجه ویژه دولت به تنوع زیستی و منابع طبیعی، پادشاهی عربستان در حال تثبیت جایگاه خود به عنوان یکی از مقاصد پیشرو گردشگری طبیعت در خاورمیانه و جهان است.

این مسیر نه‌تنها برای سرمایه‌گذاران و گردشگران، بلکه برای محیط‌زیست جهانی نیز نویدبخش است. گامی واقعی به سوی آینده‌ای سبز، پایدار و هماهنگ با طبیعت.

مقایسه گردشگری طبیعت‌محور: عربستان سعودی در مقابل ایران

عربستان سعودی با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری کلان در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰، توانسته مسیر خود را به‌سمت یک مقصد پیشرو در اکوتوریسم خاورمیانه هموار کند. پروژه‌های پایدار در این کشور نه تنها جاذبه‌های طبیعی متنوعی را از کوه‌های سرسبز عسیر تا واحه‌های تاریخی العلا معرفی می‌کنند، بلکه به شکل مستقیم باعث ایجاد اشتغال و توانمندسازی جوامع محلی نیز شده‌اند.

در ایران، باوجود تنوع جغرافیایی و زیبایی‌های طبیعی چشمگیر از جنگل‌های شمال تا کویرهای مرکزی، سرمایه‌گذاری سازمان‌یافته و برنامه‌ریزی بلندمدت برای گردشگری طبیعت‌محور کمتر مشاهده می‌شود. ضعف در زیرساخت‌ها و نبود مدیریت یکپارچه، بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها را محدود کرده و اغلب فرصت‌ها به شکل پراکنده و ناپایدار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

عربستان سعودی توانسته با ایجاد مسیرهای دسترسی استاندارد، اقامتگاه‌های پایدار و تجربه‌های طبیعت‌محور متنوع، گردشگران داخلی و بین‌المللی را به بازدید از مناطق کمتر شناخته شده ترغیب کند. در مقابل، ایران هنوز در بسیاری از مناطق طبیعی خود فاقد امکانات مناسب برای جذب گردشگر است و این مسأله باعث شده بخش قابل توجهی از گردشگران بالقوه به گزینه‌های خارجی روی بیاورند.

در نهایت، تفاوت اصلی در دیدگاه مدیریتی و برنامه‌ریزی است؛ عربستان سعودی به گردشگری طبیعت‌محور به چشم یک صنعت راهبردی نگاه می‌کند که هم باعث توسعه اقتصادی می‌شود و هم محیط زیست را حفظ می‌کند. ایران، با وجود پتانسیل‌های فراوان، هنوز در مسیر تدوین سیاست‌های منسجم و سرمایه‌گذاری مؤثر برای اکوتوریسم واقعی فاصله دارد.