ایران در قلب آسیا می‌درخشد؛ بازگشت قدرت فارسی‌زبانان
سفر اخیر هیئت اقتصادی ایران به سرپرستی وزیر اقتصاد به تاجیکستان و حضور در مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاری دوشنبه، بار دیگر توجه‌ها را به اهمیت راهبردی روابط اقتصادی تهران و دوشنبه در چارچوب دیپلماسی اقتصادی منطقه‌ای جلب کرد. این نشست که با محور «سرمایه‌گذاری سبز و توسعه پایدار» برگزار شد، فرصتی برای گفت‌وگو درباره آینده همکاری‌های مشترک در حوزه‌های انرژی، معدن، کشاورزی و فناوری بود.
روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان طی سال‌های اخیر با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم و موانع بانکی، روندی رو به رشد را تجربه کرده است. نقطه عطف این روند، دیدار اخیر رؤسای‌جمهور دو کشور بود که با امضای ۲۳ سند همکاری به ارزش نیم میلیارد دلار، مسیر تازه‌ای را برای تعمیق مشارکت اقتصادی گشود.
در این چارچوب، افزایش تجارت دوجانبه فراتر از ۵۰۰ میلیون دلار به‌عنوان هدف مشترک در دستور کار قرار گرفته و همکاری در بخش‌های حمل‌ونقل، گمرک، شیلات، معدن و کشاورزی از مهم‌ترین محورهای آن است.
ظرفیت‌های تاجیکستان و نقش ایران در توسعه پایدار
تاجیکستان با دارا بودن ظرفیت‌های گسترده در انرژی سبز، منابع آبی و ذخایر معدنی، یکی از مقاصد بالقوه برای سرمایه‌گذاران ایرانی به‌شمار می‌رود. در مقابل، ایران نیز با تکیه بر توانمندی‌های فناورانه و تجربه در حوزه‌هایی چون انرژی پاک، اقتصاد دیجیتال و صنایع دانش‌بنیان، می‌تواند نقشی مؤثر در توسعه پایدار این کشور ایفا کند.
هم‌زمان با گذار اقتصاد جهانی به سمت فناوری‌های نو، همکاری تهران و دوشنبه در زمینه هوش مصنوعی، بلاک‌چین و تربیت نیروی متخصص می‌تواند به بستری برای تبادل دانش و ارتقای ظرفیت‌های فناورانه منطقه تبدیل شود.
بازگشت ایران به جاده ابریشم
تحلیلگران اقتصادی معتقدند روابط ایران و تاجیکستان صرفاً در چارچوب همکاری‌های دوجانبه خلاصه نمی‌شود، بلکه ادامه طبیعی پیوندهای تاریخی جاده ابریشم و نشانه‌ای از بازگشت تدریجی ایران به میدان دیپلماسی اقتصادی آسیای مرکزی است. در این چارچوب، تهران تلاش دارد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی و زبانی مشترک، جایگاه خود را به‌عنوان شریک مطمئن و پایدار برای کشورهای منطقه تثبیت کند.
افزون بر این، مسیر گسترش همکاری‌های ایران و تاجیکستان می‌تواند در آینده نزدیک به پل ارتباطی با سایر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تبدیل شود. نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی دو کشور، همراه با سیاست همگرایی اقتصادی ایران در شرق، بستر ایجاد زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و تقویت مسیرهای ترانزیتی از خلیج فارس تا آسیای میانه را فراهم کرده است.
تمرکز بر سرمایه‌گذاری سبز و پروژه‌های کم‌کربن
از سوی دیگر، توجه مشترک تهران و دوشنبه به سرمایه‌گذاری سبز و پروژه‌های کم‌کربن، نشانه‌ای از درک جدید دو کشور از مفهوم توسعه پایدار است؛ مفهومی که می‌تواند جایگزین الگوی سنتی تجارت صرف و مبادلات کالایی شود و مسیر را برای مشارکت در طرح‌های فناورانه و زیرساختی باز کند.
در نهایت، کارشناسان بر این باورند که دیپلماسی اقتصادی ایران در قبال تاجیکستان اگر با تسهیل روابط بانکی، توسعه خطوط حمل‌ونقل ریلی و هوایی، و ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک همراه شود، قادر است الگوی موفقی از همکاری میان کشورهای فارسی‌زبان را در منطقه رقم بزند؛ الگویی که می‌تواند الگویی برای تعاملات گسترده‌تر ایران با سایر کشورهای آسیای مرکزی نیز باشد.
دیدار وزیر اقتصاد با رئیس کمیته سرمایه‌گذاری تاجیکستان
به تازگی وزیر امور اقتصادی و دارایی، با سلطان رحیم‌زاده، رئیس کمیته دولتی سرمایه‌گذاری و اداره اموال دولتی تاجیکستان، دیدار و گفت‌وگو کرد.
وی همچنین با اشاره به اینکه رییس مجمع بانک‌های دولتی نیز هستند به برخی از مشکلات بانکی باقی مانده و معطل بین دو کشور پرداخت و برای حل و فصل این مسائل بین بانک‌های دو کشور با طرف تاجیک توافق نمود.
مدنی زاده بر پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری در عرصه‌های فنی و مهندسی، معدن، زیرساخت، کشاورزی و دانش‌بنیان تأکید کرد و رویدادهایی مانند مجمع دوشنبه را فرصتی برای افزایش شناخت متقابل دانست.
توافق بر موافقت‌نامه‌های پایه‌ای و کارگروه سرمایه‌گذاری
وزیر اقتصاد با اشاره به لازم‌الاجرا بودن سه موافقتنامه پایه‌ای اقتصادی (تشویق و حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری، جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف و همکاری‌های گمرکی)، از امضای یادداشت تفاهم تشکیل کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری خبر داد و اعلام کرد که تاکنون سه جلسه برای اجرای آن برگزار شده است؛ آخرین جلسه در حاشیه اجلاس هفدهم در شیراز با امضای صورت‌جلسه به پایان رسید.
مدنی‌زاده با اشاره به آمادگی بخش خصوصی ایران برای تبادل هیئت‌های تخصصی و ارتقای همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف به ویژه افزایش اطلاعات بازرگانان ایرانی از بازار تاجیکستان پرداخت.
در ادامه وی با اشاره به تأثیر مثبت مصوبه لغو روادید بر افزایش حجم گردشگری فرهنگی و سلامت بین دو کشور تاکید نمود.
روابط ایران و تاجیکستان در مسیر تعمیق همکاری‌های اقتصادی و بانکی
سفر اخیر هیئت ایرانی به دوشنبه و حضور در مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاری، گامی تازه در مسیر تقویت روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان بود؛ روابطی که طی سه دهه گذشته بر پایه اشتراکات فرهنگی، زبانی و تاریخی شکل گرفته و اکنون در قالب سیاست دیپلماسی اقتصادی تهران، وارد مرحله‌ای جدید از همکاری‌های عملیاتی شده است.
در این سفر، تمرکز بر توسعه تعاملات بانکی و رفع موانع مالی میان دو کشور از مهم‌ترین موضوعات گفت‌وگو بود. با توجه به نقش نظام بانکی در تسهیل تجارت و انتقال سرمایه، توافق برای حل مشکلات معطل‌مانده میان بانک‌های ایران و تاجیکستان می‌تواند زمینه‌ساز گشایش‌های واقعی در همکاری‌های اقتصادی شود. در واقع، رفع گره‌های بانکی به‌منزله باز کردن مسیر برای فعال شدن بخش خصوصی و تسهیل پروژه‌های مشترک سرمایه‌گذاری است.
اجرای موافقت‌نامه‌های پایه‌ای و کارگروه مشترک
در همین راستا، سه موافقتنامه پایه‌ای میان دو کشور شامل حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری، جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف و همکاری‌های گمرکی اکنون وارد مرحله اجرایی شده‌اند. این موافقت‌نامه‌ها که در بسیاری از روابط اقتصادی بین‌المللی به‌عنوان پیش‌شرط اعتماد متقابل شناخته می‌شوند، بستر حقوقی لازم برای گسترش فعالیت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کنند. علاوه بر این، تشکیل کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری و برگزاری جلسات منظم آن، نشانه‌ای از حرکت روابط اقتصادی دو کشور از سطح تفاهم سیاسی به مرحله اجرا و پیگیری ساختاری است.
از دیگر محورهای مهم روابط تهران و دوشنبه، توجه به حوزه‌های فنی و مهندسی، معدن، زیرساخت، کشاورزی و صنایع دانش‌بنیان است. این بخش‌ها نه‌تنها ظرفیت بالایی برای همکاری اقتصادی دارند، بلکه می‌توانند به انتقال فناوری، ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در دو کشور کمک کنند. مجمع دوشنبه، از این منظر، بستری برای شناسایی ظرفیت‌ها و ایجاد شناخت متقابل میان فعالان اقتصادی دو کشور فراهم کرد.
نقش فزاینده بخش خصوصی در پروژه‌های مشترک
نقش بخش خصوصی ایران نیز در این روند اهمیت فزاینده‌ای یافته است. آماده‌سازی هیئت‌های تخصصی، افزایش تبادل اطلاعات تجاری و شناخت بازار تاجیکستان می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری پروژه‌های مشترک باشد. دولت‌ها معمولاً مسیر را باز می‌کنند، اما استمرار و عمق روابط اقتصادی، بدون حضور فعال بخش خصوصی، امکان‌پذیر نیست. از این‌رو، سیاست اخیر وزارت اقتصاد در تشویق شرکت‌های ایرانی به ورود به بازارهای آسیای مرکزی، گامی راهبردی برای گسترش حضور منطقه‌ای ایران تلقی می‌شود.
آثار لغو روادید ایران وتاجیکستان
در نهایت، لغو روادید میان ایران و تاجیکستان یکی از تصمیم‌های مؤثر در تقویت روابط انسانی و اقتصادی دو کشور بوده است. این اقدام، نه‌تنها تبادلات گردشگری فرهنگی و سلامت را افزایش داده، بلکه باعث نزدیکی بیشتر مردم دو کشور و تسهیل ارتباطات کسب‌وکار شده است. از دید ناظران منطقه‌ای، پیوند فرهنگی و تمدنی میان تهران و دوشنبه اکنون به پشتوانه‌ای مؤثر برای توسعه روابط اقتصادی تبدیل شده است؛ پشتوانه‌ای که می‌تواند ایران را به شریک مطمئن تاجیکستان در مسیر توسعه پایدار و منطقه‌ای بدل کند.
