سطح آب دریای خزر در دو دهه اخیر با روندی نگران‌کننده کاهش یافته است؛ کاهشی که اکنون به ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر در سال رسیده و احتمال ثبت کمترین تراز ۲۵ سال اخیر را در سال جاری تقویت می‌کند. رئیس مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو می‌گوید تغییر اقلیم با کاهش بارش و افزایش ۲۰ درصدی تبخیر در ۵۰ سال گذشته، به همراه مدیریت منابع آب توسط کشورهای همسایه، دو عامل اصلی این بحران هستند.

در سال‌های اخیر، دریای خزر بار دیگر به یکی از مهم‌ترین محورهای ژئو‌اکونومیک منطقه تبدیل شده و ایران تلاش دارد با ابتکارهای تازه، نقش محوری خود را در اتصال کشورهای ساحلی و مسیرهای ترانزیتی احیا و تقویت کند.

ترکمنستان با آغاز ساخت یک نیروگاه ۱.۶ گیگاواتی سیکل ترکیبی در ساحل خزر با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی، ظرفیت تولید برق خود را به منظور تقویت مصرف داخلی و گشودن مسیرهای جدید صادراتی به سمت قفقاز و ترکیه به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان، در آستانه بحرانی بی‌سابقه قرار دارد. یک مقام روس هشدار داد که تا دی ۱۴۰۴، تراز آب این دریا ممکن است ۲۵ سانتی‌متر دیگر کاهش یابد، شدیدترین افت در پنج سال گذشته. آیا کشورهای حاشیه خزر برای نجات این گنجینه زیست‌محیطی آماده‌اند؟

مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تا کنون خبر داد.

عضو کمیسیون کشاورزی مجالس هفتم و هشتم، گفت: مهمترین کاری که در دوران کم‌آبی باید به آن توجه بسیار بیشتری شود، انتقال آب دریای خزر و خلیج فارس به فلات مرکزی است، چون چاره‌ای جز این کار نداریم.

همکاری ایران با کشورهای همسایه در حوزه کشتیرانی، یکی از ضرورت‌های استراتژیک برای تقویت تجارت منطقه‌ای، حفظ منافع مشترک دریایی و ارتقای امنیت دریانوردی به شمار می‌رود. با توجه به موقعیت ژئوپلتیکی ایران و دسترسی به آب‌های آزاد و بسته، به‌ویژه دریای خزر و خلیج فارس، تعامل فعال و سازنده با همسایگان دریایی می‌تواند به گسترش خطوط حمل‌ونقل دریایی، کاهش هزینه‌های بازرگانی و تسهیل ترانزیت کالا در منطقه منجر شود.

در شرایط فعلی که جامعه ایران با مشکلات اقتصادی جدی از جمله تورم، کاهش قدرت خرید و افزایش هزینه‌های زندگی مواجه است، توجه به ظرفیت‌های مغفول‌مانده اقتصادی کشور می‌تواند راهی برای بهبود وضعیت باشد. یکی از این ظرفیت‌ها، بنادر و مناطق آزاد تجاری است که به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، قابلیت تبدیل شدن به هاب‌های منطقه‌ای را دارند. در این میان، منطقه آزاد انزلی و بندر کاسپین به‌عنوان دروازه‌ای به کریدور استراتژیک شمال-جنوب، از اهمیت بالایی برخوردارند. دبیر شورای عالی مناطق آزاد با اذعان به مشکلات مردم، تأکید کرده است که بهره‌برداری از این موقعیت جغرافیایی می‌تواند به تحرک اقتصادی در کشور کمک کند.

یکی از کارشناسان ارشد حوزه مناطق آزاد تجاری، دریای خزر را به‌عنوان یک کانون استراتژیک برای توسعه اقتصادی کشورهای ساحلی معرفی کرد و بر ضرورت تقویت زیرساخت‌ها و ایجاد کریدورهای تجاری کارآمد در این منطقه تأکید نمود. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت‌های بی‌نظیر این دریا در حوزه تجارت، انرژی و حمل‌ونقل، ایجاد زیرساخت‌های مدرن و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، می‌تواند خزر را به یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی اوراسیا تبدیل کند.

بنیانگذار جنبش اکولوژیکی نجات دریای خزر درخصوص کاهش سطح آب این دریا و خشک شدن آن در نواحی شمالی هشدار داد.

صیادان یک فوک خزری را که در تور صیادی گرفتار شده بود، رها کردند. فوک خزری یک پستاندار دریایی نادر است که فقط در دریای خزر و رودخانه‌های مرتبط با آن، از جمله ولگا و اورال، زندگی می‌کند. این گونه، تنها پستاندار دریایی موجود در دریای خزر محسوب می‌شود و به دلیل صید بی‌رویه، تغییرات در شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت، به حمایت بین‌المللی نیاز دارد.

این ناحیه به فاصله بین جنوب دریای مازندران و شمال رشته کوه البرز در شمال ایران اشاره دارد. به دلیل نزدیکی به دریای خزر و برخورداری از آب و هوای منحصر به فرد، این مکان به یکی از مقاصد گردشگری محبوب برای ایرانیان تبدیل شده است. همچنین، این منطقه دارای پوشش گیاهی بسیار غنی و متنوعی است.

«تراز آب دریای خزر به کمترین میزان در قرن اخیر رسیده است» این خبری بود که اواخر فروردین ماه امسال منتشر شد.

کارشناسان حوزه انرژی اعلام کرده اند که این امکان وجود دارد تا سرنوشت دریای خزر مانند ارومیه شود.

گمانه زنی های تحلیلگران نشان می دهد که دریای خزر هیچ زمان به سرنوشت دریای ارومیه دچار نخواهد شد.

"خلیج گرگان" علاوه بر اینکه یک جاذبه طبیعی و گردشگری است، همچنین برای حفظ اکوسیستم و تعادل طبیعت منطقه نیز ظرفیت دارد. قطع ارتباط این خلیج با دریا مردم استان گلستان را نگران کرده بود. با اجرای پروژه لایروبی کانال‌های آشور و خزینی و ورود آب به دریای خزر، خلیج گرگان دوباره به حالت قبلی خود بازگشت.

فرمانده کل قوا در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی دریایی ارتش با اشاره به ظرفیت‌های فراوان در نیروی دریایی ارتش به‌خصوص ظرفیت این نیرو برای کمک به اجرای سیاست‌های اقتصاد دریا محور، بر لزوم کشف ظرفیت‌های جدید به‌منظور افزایش اقتدار نظام و کشور و همچنین ایجاد نشاط و امید در جامعه تاکید کردند.

مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام شرکت کشتیرانی دریای خزر با حضور ۸۶.۸ درصد سهامداران برگزار شد.

در میان تهدیدات متعدد دریای خزر، درحال‌حاضر «کاهش تراز آب» اصلی‌ترین تهدید این دریا به‌شمار می‌رود و به‌گفته دانشمندان، دریای خزر با فاجعه روبه‌رو است.

آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر که می‌توانست مقصد گردشگری بسیاری از مردم باشد و به رونق گردشگری نه فقط این جزیره بلکه استان کمک کند با بالا آمدن آب دریا و در نهایت اختلاف بین دستگاهی تقریبا متروکه شد و اکنون پس از حدود ۳۰ سال این نگین فراموش شده دریای خزر در مسیر احیا قرار گرفته تا رویای دیرینه گلستان برای جذب گردشگر در این منطقه محقق شود.