رونق اقتصاد بستگی به بانک‌ها دارد

الله‌وردی رجایی سلماسی / کارشناس بازارهای پولی و مالی

درحالی بار دیگر زمزمه کاهش نرخ‌های سود بانکی مطرح شده است که این موضوع این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا این سیاست می‌تواند تاثیر مثبتی بر بخش‌های اقتصادی یا بازارهای موازی همچون بورس داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال باید بگویم تازمانی که بانک‌ها خودشان را متعهد و مکلف به اجرای مصوبات بانک مرکزی به ویژه در رابطه با نرخ سودهای بانکی که می‌تواند اثرات زیادی از خود به جای بگذارد، نکنند، مشکلات حاکم بر بخش‌های مختلف اقتصاد همچنان وجود خواهد داشت. موضوع کاهش دوباره نرخ سود بانکی در حالی مطرح است که با وجود گذشت یک سال از زمان ابلاغ مصوبه کاهش نرخ سودها، اما به دلیل رعایت نکردن برخی از بانک‌ها در اعمال سودهای ۱۵ درصدی، به نظر می‌رسد اهدافی که در اجرای این سیاست دنبال می‌شد محقق نشده و هنوز شاهد تداوم مشکلات بخش تولید و صنعت هستیم؛ چون نرخ سود فعلی بانک‌ها، با نرخ بازدهی صنایع هیچ تناسبی ندارد. ضمن اینکه به دلیل نزدیکی بازار پول و سرمایه، این موضوع نیز بر وضعیت بورس تاثیر گذاشته و سبب شده تا استقبال برای سرمایه‌گذاری در این بازار کم شود؛ چرا که درحال‌حاضر نرخ سودهایی که در بانک‌ها اعمال می‌شود از نرخ تورم تبعیت نمی‌کند. به نظر می‌رسد این موضوع باید در بین بانک‌ها نهادینه شود که وقتی بانک مرکزی در مصوبه‌ای، آنها را ملزم به اجرای نرخ سود ۱۵ درصد می‌کند، بانک‌ها به این نرخ پایبند باشند، نه اینکه با نرخ‌های بالاتر، شرایط بدتری را برای فعالان بخش‌های اقتصادی فراهم کنند. براساس علم اقتصاد، نرخ سود باید متناسب با نرخ تورم تعیین شود، به این صورت که نرخ سود سپرده‌ها ۲درصد بالاتر از نرخ تورم و نرخ تسهیلات هم چند درصدی بالاتر از نرخ سود سپرده‌ها باشد که در این فرآیند نه سپرده‌گذاران متضرر شوند، نه فعالان اقتصادی و این اساس تعیین نرخ سودهای بانکی است. باید تاکید کنم که درصورت کاهش نرخ سود بانکی آن هم به شکل واقعی، این امر می‌تواند به کاهش واقعی نرخ سود تسهیلات منجر شود و این یعنی اختصاص منابع بیشتر و ارزان‌تر به بخش تولید و صنعت کشور و افزایش سوددهی شرکت‌های تولیدی و در نهایت به‌صرفه شدن کالاها برای مصرف‌کنندگان. درحال‌حاضر نرخ فعلی سودها، شرایطی را ایجاد کرده که مردم تمایل پیدا کرده‌اند پول‌شان را در بانک‌ها نگهداری و سودی مطمئن و ماهانه دریافت کنند، درحالی که این منابع می‌تواند در بخش تولید، مسکن یا بازار سرمایه به کاراید و موجب توسعه و رونق این بخش‌ها شود. به طور حتم با کاهش نرخ سود سپرده‌ها، سایر بازارها و بخش‌های اقتصادی که می‌توانند بازدهی مناسبی برای اقتصاد کشور داشته باشند، جذاب‌تر خواهند شد و زمینه جذب بخشی از نقدینگی کشور را به وجود خواهند آورد. اما تحقق این اهداف منوط به این است که بانک‌ها به شکل واقعی نرخ‌های سود مصوب بانک مرکزی را رعایت کنند و بانک مرکزی نیز کنترلش را بر عملکرد بانک‌ها افزایش دهد. این موضوع غیرقابل انکار است که تا زمانی که تولید رونق نگیرد و اشتغالزایی در کشور ایجاد نشود، زمینه خروج اقتصاد از رکود و رونق بخش‌های اقتصادی فراهم نخواهد شد.