دورنمای تاریک ارز، تهدیدی برای صنایع معدنی
اقتصاد در باتلاق بی‌ثباتی
نوسان ارزی ترکیبی آشنا در اقتصاد ایران است؛ چالشی که مردم، فعالان صنعتی و اقتصادی، تولیدکنندگان و صاحبان کسب‌وکارها با آن درگیر هستند. البته عده‌ای محدود و اغلب وابسته به رانت، از این نوسانات بهره‌مند می‌شوند. در طول ماه‌های اخیر روند رو به رشد بهای ارز در بازار آزاد شدت گرفت.
سیر صعودی نرخ ارز در هفته‌های اخیر به‌قدری قابل‌توجه بوده که با هیچ‌کدام از تجربه‌های قبلی در این زمینه برابری نمی‌کند. رشد چندهزارتومانی و عبور دلار از مرز ۶۰ هزار تومان و در ادامه سقوط چند هزارتومانی تنها در یک روز، موجب شده این نوسانات به دغدغه اصلی بسیاری از فعالان صنعتی و تولیدکنندگان بدل شود؛ به‌ویژه آنکه این نوسانات تنها به بازار دلار محدود نمی‌شود و به‌سرعت آثار آن در سایر بازارهای کالایی نمایان خواهد شد. بر همین اساس در طول هفته‌های اخیر بهای مواد اولیه و سایر تجهیزات تولید صنایع بهشدت افزایش یافته است. به‌اعتقاد اغلب فعالان بخش معدن و صنایع وابسته به آن، این دست نوسانات که عموما در ماه‌های پایانی سال آغاز می‌شود، عملا امکان برنامه‌ریزی تولید را از صنعتگران سلب می‌کند.
نوسانات ارزی، مانع تولید
آنوش رحام، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در روزهای گذشته شاهد نوسانات مداوم نرخ ارز بوده‌ایم؛ تا جایی که در یک روز نرخ دلار در بازار آزاد چندهزار تومان افزایش یا کاهش یافت. در چنین شرایطی عملا امکان پیش‌بینی آینده و برنامه‌ریزی برای آن وجود ندارد.
وی افزود: نخستین اثرات این دست نوسانات بر عملکرد صنایع آشکار می‌شود، چراکه همپای نرخ دلار، نرخ مواد اولیه نیز تغییر می‌کند. بدین ترتیب تولیدکنندگان با سردرگمی قابل‌توجهی در فرآیند خریدوفروش محصولات خود روبه‌رو می‌شوند؛ به‌ویژه آنکه دورنمای ارز در آینده روشن نیست و کسی نمی‌تواند نسبت به تداوم مسیر صعودی نرخ دلار مطمئن باشد. خرید گران مواد اولیه می‌تواند به تحمیل خسارات جدی به صنعتگران منجر شود؛ بنابراین نبود ثبات در شرایط اقتصادی و چنین نوسانات قابل‌توجهی عملا به ضرر تولید و تولیدکننده است.
این فعال صنعت فولاد افزود: با بروز چنین مشکلاتی بسیاری از اصناف دست از فعالیت می‌کشند و خریدوفروش خود را متوقف می‌کنند، اما توقف تولید در صنعت معنی ندارد. یک واحد تولیدی نمی‌تواند به‌دلیل نوسانات ارزی، خطوط تولید را متوقف کند، چراکه توقف تولید به‌منزله تحمیل خسارت‌های جدی به صنعتگران است؛ در نتیجه این نوسانات تنها ریسک فعالیت را افزایش می‌دهد.
رحام گفت: عموما در ماه‌های پایانی سال، هزینه‌های صاحبان کسب‌وکارهای مختلف افزایش می‌یابد. علاوه بر این شروع سال جدید نیز به‌منزله تحمیل فشارهای تورمی به صنعتگران است. در چنین فضایی شاهد نوسانات ارزی قابل‌توجه هستیم که تداوم تولید را بیش‌ازپیش دشوار می‌کند. این دست نوسانات در سال‌های گذشته نیز وجود داشته اما در امسال شتاب عجیبی به خود گرفته است.
این فعال صنعت فولاد گفت: در چنین فضایی، سیاست‌گذاری غلط بر بار مشکلات صنایع می‌افزاید و عملا روند تولید را با دست‌اندازهای جدی روبه‌رو می‌کند. به‌عنوان‌مثال شرایط فروش ورق فولادی در بورس کالا طی هفته‌های اخیر از اعتباری به نقدی تغییر کرده، در حالی که بسیاری از صنعتگران از عهده تامین این نقدینگی برنمی‌آیند.
وی افزود: تغییرات یادشده به‌طور ناگهانی ایجاد می‌شوند و عملا برنامه‌ریزی قبلی محلی از اعراب ندارد؛ بنابراین صنایع حتی نمی‌توانند خود را برای رودررویی با این شرایط آماده کنند.
منشأ این تغییرات کجاست؟
رحام گفت: نوسانات ارزی از دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی نشأت می‌گیرند. کند شدن هر روزه روند تجارت میان ایران با سایر کشورهای دنیا نیز شتاب نوسانات ارز را شدت بخشیده است. ورود ارز حاصل از صادرات راهکاری برای بهبود شرایط تولید در صنایع مختلف است، اما وقتی شرایط صادرات هر روز ازسوی مسئولان دشوار و دشوارتر می‌شود، نباید به ارتقای سطح ورود ارز به کشور امید چندانی داشت.
زنجیره تامین ارز در کشور در سال‌های اخیر بهشدت تضعیف شده است؛ به‌عبارتی فرآیند تخصیص و تامین ارز بهشدت دشوار شده است. مقاومت بانک مرکزی در برابر واردات با ارز متقاضی، یکی از مهم‌ترین دلایل بروز چالش‌های ارزی در کشور است. در واقع سیاست‌های ارزی اتخاذشده ازسوی دولت و بانک مرکزی اصولی نیستند و همین موضوع نیز به بروز لطمات جدی منتهی می‌شود.
وی گفت: همپای رشد نرخ دلار در بازار آزاد شاهد افزایش تورم در اقتصاد هستیم؛ بر همین اساس این رشد نرخ دلار حتی نمی‌تواند به افزایش درآمدهای صادراتی شرکت‌ها نیز منتهی شود. در واقع بی‌ثباتی تمامی ارکان زنجیره تولید از جمله تامین مواد اولیه، تولید، خرید، فروش و... را با چالش روبه‌رو کرده است. در نتیجه از دولت انتظار می‌رود در نخستین قدم بسته سیاستی را تنظیم و تمامی قوانین دست‌وپاگیر را که سرعت تجارت را کاهش داده‌اند، اصلاح کند، چراکه تجارت گامی برای ارتقای تولید است و تسهیل آن به تسهیل شرایط تولید در کسب‌وکارهای مختلف منتهی می‌شود. علاوه بر این انتظار می‌رود قوانین متغیر، قوانین تفسیرپذیر و مقرراتی که عملا شرایط تولید را تحت تاثیر منفی قرار داده‌اند نیز لغو شوند. در چنین شرایطی فضای تولید تسهیل خواهد شد. رحام افزود: بخش بزرگی از چالش‌های اقتصادی و نوسانات ارزی از مشکلات ایران با جوامع بین‌الملل نشأت می‌گیرد و تا زمانی که گشایشی در تعاملات میان ایران و سایر کشورها حاصل نشود، نمی‌توان به رفع این دست مشکلات امید داشت. وی گفت: ارز ابزاری برای تداوم تجارت و تولید است و در چنین شرایط حساسی انتظار می‌رود فروش ارز به سایر بخش‌ها محدود شود تا تولید ادامه‌دار باشد. در واقع تعیین اولویت برای تخصیص ارز و مصرف آن اهمیت ویژه‌ای دارد. بی‌توجهی سیاست‌گذاران به چنین راهکارهایی عملا به ضرر صنایع است. رحام در پایان گفت: علاوه بر تمام موارد یادشده شاهدیم که نرخ برخی محصولات که با تکیه بر توان و ظرفیت‌های داخلی تولید می‌شوند هم عملا به نرخ ارز گره زده می‌شود، در حالی که این سیاست اشتباه و غیرکارآمد است؛ بنابراین تجدیدنظر در آن ضروری به‌نظر می‌رسد.
در همین حال انتظار می‌رود اگر در فرآیند تولید یک محصول، هزینه‌ها براساس دلار و همچنین قیمت‌های جهانی محاسبه می‌شود، این نرخ ارز در فرآیند فروش محصول نیز موردتوجه قرار گیرد. یکدست‌سازی این قوانین و مقررات در نهایت به رفع بسیاری از مشکلات حاکم بر تولید و اصلاح نظام اقتصادی منتهی خواهد شد.
ثبات نداریم
غلامرضا خلیقی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با اظهار کرد: ثبات یکی از فاکتورهای مهم برای تداوم فعالیت‌های صنعتی، اقتصادی و تولیدی است. ثبات در بخش‌های مختلف از جمله سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری و.... معنی می‌یابد. با این وجود یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که عملا روند فعالیت صنایع یا کسب‌وکارهای مختلف را در ایران تهدید می‌کند، نبود ثبات در شرایط اقتصادی است. این فعال صنعت فولاد گفت: نوسانات دائم ارزی یکی از مصادیق اصلی نبود ثبات اقتصادی در کشور است که عملا امکان برنامه‌ریزی را از مردم، صنعتگران، فعالان اقتصادی و... سلب می‌کند. البته میزان اثرگذاری این چالش برای صنایع مختلف متفاوت است. شرکت‌های بزرگ ناچارند حتی باوجود نوسانات ارزی، تولید خود را ادامه دهند. نبود دورنمای روشن از بهای مواد اولیه یا نرخ فروش محصول نهایی، نمی‌تواند به توقف تولید در این واحدها منتج شود، چراکه افت یا توقف تولید به‌منزله بیکار ماندن چندصد کارگر است که عملا نشدنی است، اما همین نوسانات ارزی بهای مواد اولیه یا سایر تجهیزات موردنیاز تولید را افزایش می‌دهد. در همین حال خرید این محصولات نیز با چالش همراه می‌شود؛ بنابراین روند تولید و فعالیت صنایع بزرگ نیز از این شرایط متاثر خواهد شد. با کاهش ارزش پول ملی، تامین نقدینگی صنایع برای خرید مواد اولیه یا سایر تجهیزات موردنیاز تولید، هر روز بیش از قبل دشوار می‌شود. در ادامه نبود دورنمای روشن از قیمت‌ها در سال آتی، عملا امکان برنامه‌ریزی برای تولید یا سودآوری صنایع را غیرممکن می‌کند. هر پیش‌بینی از سودآوری می‌تواند تحت تاثیر نوسانات اقتصادی قرار گیرد و لطماتی را به تولید تحمیل کند. نوسانات ارزی به‌منزله نبود دورنمایی شفاف از انتظارات تورمی در اقتصاد است. در چنین بستری این نگرانی وجود که روند رو به رشد قیمت‌ها ادامه‌دار باشد؛ بنابراین امکان برنامه‌ریزی برای آینده وجود ندارد و صنایع با تکیه بر روزمرگی فعالیت می‌کنند. خلیقی گفت: نبود ثبات در حوزه‌های دیگری به‌ویژه در فرآیند مقررات‌گذاری نیز به چشم می‌خورد. هر روز بخشنامه جدیدی صادر می‌شود و روند فعالیت صنایع را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گویا سیاست‌گذاران بر اهمیت وجود ثبات و آینده‌نگری در تدوین سیاست‌های تولیدی واقف نیستند و هر روز مانعی تازه در مسیر فعالیت صنعتگران می‌تراشند. وی گفت: البته این پایان مشکلات صنایع نیست، چراکه محدودیت در تامین انرژی واحدهای تولیدی به‌ویژه در زنجیره فولاد نیز بر بار مشکلات این واحدها افزوده است. در چنین موقعیتی صنایع نمی‌دانند برای چه مدتی با محدودیت انرژی روبه‌رو هستند و عملا روند فعالیت آنها تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت. تداوم تولید در صنایع به‌منزله اثرگذاری بر تولید ناخالص داخلی، ارزش‌افزایی، سودآوری، ارزآوری، اشتغالزایی، محرومیت‌زدایی و... است. در نتیجه مسئولان نباید با نگاه کوتاه‌مدت و با هدف گذران روزمرگی، فعالیت صنایع را با چنین چالش‌های عمیقی روبه‌رو کنند.
سخن پایانی
فعالیت در حوزه تولید به‌ویژه در بخش معدن و صنایع وابسته به آن نیازمند ثبات است. این ثبات در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، قانون‌گذاری و.... اهمیت می‌یابد، اما این خواسته مهم تولیدکنندگان در سال‌های گذشته عملا محقق نشده است. چالش یادشده از دلایل متعددی نشأت می‌گیرد. نبود تعامل صحیح میان ایران و سایر کشورها در سال‌های اخیر یکی از دلایل اصلی بروز چنین نوساناتی است. سیاست‌گذاری غیرعلمی و غیرکارشناسی دیگر چالشی است که عملا امکان برنامه‌ریزی برای تولید را از صنعتگران سلب می‌کند. باتوجه به مشکلات اقتصادی که در کشور به چشم می‌خورد، نوسانات ارزی کنونی قابل‌توجیه است. بدین ترتیب روند توسعه عملکرد صنعتی تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرد؛ بر همین اساس بازنگری در این شرایط ضروری به‌نظر می‌رسد.
ارسال نظر