یک اقتصاددان در گفت‌وگو با گسترش نیوز:
گرسنگی چه بلایی بر سر دنیا آورده است؟
یکی از بحران‌هایی که فراگیری و گستره بسیار وسیعی در سطح ایران و جهان دارد گرسنگی است که شوربختانه پروپاگاندای رسانه‌ای با کوچک‌سازی آن در برابر پاندمی کرونا، نسبت به وخیم شدن این معضل آگاهانه یا ناآگاهانه دامن می‌زند.
گرسنگی باعث بروز بحران‌های ثانویه هم خواهد شد. شاید کمتر بحرانی به اندازه گرسنگی بتواند مولود آشوب و جنگ و دزدی باشد. هرچند بحران پاندمی کرونا، قدری دچار بزرگنمایی رسانه‌ای در باب ترسناک بودن و خطرش برای جامعه بشری شده اما گرسنگی به رغم تبعات ناگوار و تلفات به مراتب سنگین‌ترش، همچنان در مارپیچ سکوت و بایکوت خبری است. مهدی پازوکی استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفت‌وگو با گسترش نیوز نسبت به پیچیدگی این بحران در دنیا و تاثیرات آن بر آینده اقتصاد جهانی اظهار نظر کرده است.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر میزان بازنمایی رسانه‌ای معضل گرسنگی در ایران و جهان و نسبت آن با واقعیت اظهار داشت: پیش از همه‌گیری کرونا چیزی در حدود ۹ میلیون نفر هر سال بر اثر گرسنگی جان خود را از دست می‌دادند. تخمین‌ها نشان می‌دهند نزدیک به ۸۰۰ میلیون نفر در سرتاسر دنیا در معرض ناامنی غذایی قرار دارند. البته عبارت «سرتاسر دنیا» ممکن است باعث سوء تفاهم شود. ۹۸ درصد این جمعیت در کشورهای درحال توسعه یا توسعه‌نیافته‌ی آسیا پاسیفیک، افریقا و امریکای لاتین زندگی می‌کنند. اندونزی، فیلیپین، اتیوپی، نیجریه، مالی، هاییتی و گواتمالا نمونه‌هایی از کشورهایی با بیشترین تعداد گرسنه در جهان هستند. در ایران نیز موضوع گرسنگی دارد حالت حادی به خودش می‌گیرد و باید مورد توجه قرار بگیرد و به نظر می‌رسد جمعیتی بالغ بر چهل میلیون نفر یعنی نیمی از جمعیت ایران در معرض گرسنگی قرار دارند.
چرا گرسنگی گسترش می‌یابد؟
مهدی پازوکی افزود: دلایل بحران گرسنگی را می‌توان به دو دسته‌ی طبیعی و غیرطبیعی تقسیم کرد. مهم‌ترین عامل طبیعی خشکسالی است. از طرف دیگر عواملی غیر طبیعی همچون نبود دسترسی به زیرساخت‌های شبکه تامین و بازارها، درآمد پایین کشاورزها، بی‌ثباتی سیاسی و هدر رفتن غذا هنگام انتقال به مصرف‌کننده‌ها از عوامل غیر طبیعی مهم در ایجاد بحران گرسنگی هستند. (البته باید به سوء تفاهمی دیگر اشاره کرد؛ بحران گرسنگی یک وضعیت طبیعی جوامع بشری است و باید از این دید به موضوع نگریست که چه دلایلی منجر به خروج از این بحران می‌شوند.) در بسیاری از کشورهایی که نام برده شدند، دسترسی مناسب به بازارهای محصولات کشاورزی وجود ندارد، فضای اقتصادی به کشاورزان این اجازه را نمی‌دهد که درآمد خود را برای فصولی که برداشت ندارند ذخیره کنند. درنتیجه فقر مقطعی بین کشاورزان پدیده‌ای شایع است و چیزی در حدود یک سوم غذای تولید شده در مسیر انتقال به مصرف‌کننده از بین می‌رود. حتی عدم وجود انگیزه برای بهبود روش‌های کشاورزی و مدیریت محصولات و منابع باعث تشدید آثار عوامل طبیعی همچون خشکسالی و تغییرات اقلیمی می‌شود. در ایران هم به علت مشکلاتی مبنی بر بی‌کیفیت بودن بیمه‌های کشاورزی، آفاتی همچون ملخ و حوادث جوی، ضعف سیستم حمل و نقل، به مشکلات فراگیری که اشاره کردم، اضافه می‌شود.
آزادسازی بازار کالاهای کشاورزی باعث رفع گرسنگی می‌شود
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: البته آماری که اشاره کردیم تا اندکی سال قبل بخشی از یک پیشرفت به حساب می‌آمد. کافی است چند سال به عقب بازگردید تا افزایش چشمگیر آمار گرسنگی را ببینید. سی سال به عقب برگردید و با اطمینان همه آمار را دو برابر کنید. کاهش چشمگیر نرخ گرسنگی بسیاری از افراد را به آینده‌ای نزدیک بدون گرسنگی خوش‌بین کرده بود. در سال ۲۰۱۹ دولت‌های پیشرفته جهان چیزی بالغ بر ۱۵۰ میلیارد دلار در قالب کمک‌های خارجی به کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته اعطا کردند که بخش قابل توجهی از این کمک‌ها صرف مبارزه با بحران گرسنگی می‌شود. سازمان‌های پژوهشی و خیریه‌ی بسیاری هستند که با توجه به اقدامات و تجربیات گذشته اقدام به اصلاح روش‌های مبارزه با گرسنگی، افزایش کمک‌ها و بهینه‌تر شدن آنها می‌کنند. پژوهش‌های زیادی نشان می‌دهد که بهبود شرایط تجارت (دسترسی به بازارها) و افزایش قدرت اقتصادی کشاورزها از راه تجارت از مهم‌ترین راه‌های مبارزه با بحران گرسنگی هستند. پس جای تعجب نیست کشورهایی که نام بردیم همگی در زمره‌ی بدترین کشورها از این لحاظ باشند.
تعرفه‌گذاری فقر و گرسنگی را افزایش می‌دهد
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر چرایی توقف این روند در ایران و جهان خاطرنشان ساخت: برای فهم دقیق‌تر معمای بحران گرسنگی به دو کلید دیگر نیاز داریم. روند رو به کاهش تعداد گرسنگان در سال‌های اخیر تقریبا متوقف شده و حتی رو به افزایش است نخستین عامل را می‌توان جنگ تعرفه‌ها دانست. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که سیاست‌های تعرفه‌ای دولت‌های در حال توسعه همواره یکی از موانع بزرگ در برابر تجارت و در نتیجه از موانع کاهش تعداد گرسنگان بوده. طی دهه‌های اخیر فشارهای اقتصادی بسیاری از این دولت‌ها را تا حدی وادار به عقب نشینی از این سیاست‌ها کرده بود. با این وجود در سال‌های گذشته دولت‌های پیشرفته نیز به بهانه‌های مختلف درگیر جنگ تعرفه‌ها شده‌اند. یکی از نتایج ثانویه جنگ تعرفه و حمایت‌گرایی در دولت‌های توسعه یافته را می‌توان از بین رفتن فرصت‌های تجاری برای کشاورزان کشورهای در حال توسعه دانست. کلید دوم همانطور که قبلا به آن اشاره کرده بودم، توقف و اختلال در تجارت جهانی در اثر قرنطینه جمعی است. به پیش‌بینی سازمان ملل این سیاست‌ها احتمالا منجر به اضافه شدن بیش از ۱۰۰ میلیون نفر به افراد گرسنه و دو برابر شدن مرگ و میر در اثر گرسنگی خواهد شد.
زمانی برای پایان گرسنگی
این اقتصاددان در پایان گفت: نمی‌دانیم چه مقدار پول برای پایان دادن به گرسنگی لازم است. تخمینهای زیادی زده می‌شود با توجه به میزان کمک‌های خارجی دولت‌ها حتی در بدترین حالت بخش اعظم این پول درحال‌حاضر به کشورهای در حال توسعه کمک می‌شود. می‌خواهید بدانید راهکار این بحران چیست؟ بپرسید چطور می‌شود دسترسی کشاورزان این کشورها به تجارت آزاد و بازارهای داخلی و جهانی را تسهیل کرد این که چقدر پول لازم است چندان اهمیتی ندارد. حتما در ایران خودمان بارها مشاهده کرده‌اید که کشاورزان جوجه‌های خود را معدوم کردند یا سیب‌زمینی و سایر سبزیجات و میوه‌های خود را معدوم کردند. دلیل اصلی این نابودسازی عدم دسترسی به بازار آزاد جهانی است که مشکلاتی از این دست فراهم می‌کند!
ارسال نظر