فناوری‌هراسی؛ محصول توسعه‌نیافتگی

یکی از حاشیه‌های توسعه علم و فناوری تمرد اعضای جامعه از پذیرش این پیشرفت‌ها است؛ به این معنی که فکر می‌کنند اگر فناوری جدید جای یک فناوری قدیمی را بگیرد آسیب‌ها و خطرها جبران‌ناپذیری پیش می‌آید تا جایی که یا موقعیت اجتماعی خود را در خطر می‌بینند یا ادعا می‌کنند روند تولید یا توسعه آنها به دلیل حضور بخشی از فناوری‌های نوین کمرنگ شده است. مانند مدیر کارخانه‌ای که حاضر به تجهیز ماشین‌آلات خود نیست و مدام این فکر را در سر می‌پرواند که به استفاده از دانش فنی روز نیازی ندارد.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه گسترش صنعت نوشت: نمونه دیگر مربوط به فعل و انفعالاتی است که در نوع و ماهیت محصولات تولیدی پیش می‌آید. به عنوان نمونه، اگر در گذشته زحمات بسیاری برای تولید یک محصول کشیده می‌شد امروز در زمان کوتاهی با صرف انرژی کم این کار انجام می‌شود. مانند باغچه‌های هوشمندی که می‌توانند در مدت کوتاهی بدون خاک و با مصرف اندکی آب گیاهان مورد نیاز ما را پرورش دهند. نمونه دیگر محصولات تراریخته هستند که امروز با وجود گستره بسیار، نوعی ترس و واهمه در بین اعضای جامعه به وجود آورده است. مواد غذایی تراریخته یا دستکاری ژنتیکی شده به محصولاتی گفته می‌شود که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده مختلف به وجود آید. بسیاری از محصولات از جمله بیش از ۹۰ درصد از روغن خوراکی، بخش قابل توجهی از برنج و ذرت موجود در بازار ایران، دستکاری‌شده ژنتیکی هستند. همچنین آزادسازی کشت، واردات و صادرات و مصرف عمومی این محصولات در لایحه برنامه ۵ساله ششم توسعه مورد تاکید و اهتمام دولت قرار گرفته است. مزایای فناوری تراریخته ازجمله مزایای محصولات تراریخته که در چرخه صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد تولید محصولات قوی تری است که می‌تواند در برابر بیماری‌ها مقاوم باشد. همچنین به دلیل اینکه محصولات تراریخته نیاز کمتری به سمپاشی از طریق مواد شیمیایی دارند باعث محافظت محیط در برابر سمپاشی و آفت‌کش‌ها می‌شوند. به علاوه اینکه این محصولات ماندگاری بیشتری دارند به این معنی که با تغییر در ساختار ژنی این محصولات، بدون نیاز به ماده اضافه زمان بیشتری باکیفیت باقی می‌مانند. باید درنظر بگیریم که اگر تولید محصولات زیاد شود، نرخ آنها کاهش می‌یابد و با دستکاری ژنتیکی محصولاتی به‌دست می‌آید که می‌توانند در هر محیطی رشد کنند. برای مثال، تولید گوجه فرنگی در زمین نمکی. بنابراین تولید آنی محصولات و وارد کردن آنها به چرخه صنایع غذایی نه‌تنها مخرب نیست بلکه می‌تواند مفید باشد اما مخالفان این فناوری در صنعت غذایی معتقدند تغییرات ژنتیکی باعث آسیب به برخی ارگانیسم‌ها (مانند آفات و حشرات) در اکوسیستم می‌شود و از تنوع زیستی آنها می‌کاهد. این محصولات باعث ایجاد بیماری‌های جدید در انسان می‌شوند و در بسیاری از گونه‌های حیوانات مانند موش‌ها و پروانه‌ها باعث مرگ شده‌اند. همچنین این‌طور گفته می‌شود که بسیاری از کشورها از این محصولات به عنوان سلاح بیولوژیک علیه دشمنان خود استفاده می‌کنند. با وجود اینکه اصلاح ژنتیکی محصولات، مشکل گرسنگی و سوءتغذیه در جهان را برطرف می‌کند، اما بسیاری از کشورها برای محافظت از جامعه خود، قانونی برای آزاد کردن محصولات تراریخته ندارند و از ورود چنین محصولاتی به کشورشان جلوگیری می‌کنند. با این حال، بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی به گسترش صنعت گفت: اگر محصولات تراریخته مضر بود در طول ۲۰ سال گذشته ضررهای آن مشخص می‌شد. درحالی که باید بدانیم این نوع محصولات نسبت به محصولات ارگانیک بسیار بهتر هستند. محصولات اصلاح شده ژنتیک یا تراریخته هم برای محیط‌زیست و هم برای سلامت انسان و دام مفید هستند. باید بدانیم که در رشد فناوری‌های جدید نخستین هدف، تقویت انسان است. در کنار آن برای تامین غذای مردم به کشاورزی نیاز داریم. باید درنظر بگیریم سموم کشاورزی که مورد استفاده قرار می‌گیرد ضررهایی به مراتب بیشتر برای انسان خواهد داشت. محصولات ارگانیک نیز اگر نظارت بر آنها نباشد محلی برای سوءاستفاده شیادان است. شاهد هستیم که عده‌ای به اسم ارگانیک برخی محصولات را به ۳ برابر نرخ می‌فروشند در حالی که محصولات تراریخته نیاز به مصرف سم را کاهش می‌دهد. این نوع محصولات از خارج از کشور تامین می‌شوند در حالی که می‌توانیم با تولید آنها در داخل سهم موثری در رشد فناوری‌های نوین و دانش‌بنیان‌ها داشته باشیم. این الگو به طور قطع برای کسانی که فناوری‌هراس هستند، خوشایند نیست. وی با توجه به گستره استفاده از محصولات تراریخته در صنایع غذایی گفت: محصولات تراریخته در صنایع غذایی کاربرد دارند مانند مخمرها و میکروب‌ها در تولید لبنیات، استفاده در روغن سویا، سس سویا، آرد سویا، روغن ذرت و آرد ذرت. در برزیل ۴۵ میلیون هکتار از زمین‌ها زیرکشت محصولات تراریخته است. ۱۰۰ درصد ذرت، سویا، پنبه و چغندر قند امریکا تراریخته است. درحالی که برخی افراد دو تابعیتی اکنون فناوری‌هراسی را در جامعه ترویج می‌دهند. اینها امنیت روانی جامعه را به خطر می‌اندازند.قره‌یاضی با بیان اینکه در دولت‌های نهم و دهم وقفه‌ای در فعالیت‌های پژوهشکده بیوفناوری کشاورزی با تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون ملی ایمنی زیستی پیش آمد، بیان کرد: دولت تدبیر و امید به مسئله مهندسی ژنتیک توجه ویژه‌ای دارد و یکی از اقدامات مهم این دولت که به دستور اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری و اتفاق نظر برخی از جوامع علمی همچون وزیر بهداشت، وزیر جهاد کشاورزی و نمایندگان مجلس انجام شد، این بود که آیین‌نامه اجرایی قانون ملی ایمنی زیستی که یک آیین‌نامه مخالف و بازدارنده درباره مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته بود، لغو شد. قره‌یاضی بیان کرد: در دولت تدبیر و امید برای تجاری‌سازی و تولید محصولات تراریخته شرایط خوبی فراهم شده و امیدواریم در همین روزها بخشنامه مربوط از سوی وزارت جهاد کشاورزی در زمینه آغاز بررسی رهاسازی و تجاری‌سازی این محصولات صادر شود. رئیس پژوهشکده بیوفناوری کشاورزی تصریح کرد: در کشور ما اجازه واردات محصولات تراریخته داده می‌شود به طوری‌که بخش قابل توجه از روغن‌های نباتی وارداتی از گیاهان تراریخته تولید شده و البته بسیار سالم و مغذی هستند. درحال‌حاضر ۶ کشور اروپایی محصولات تراریخته کشت می‌کنند و همه کشورهای اروپایی از این محصولات استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، در اسپانیا بیش از ۱۱۸ هزار محصول تراریخته کشت می‌شود.با توجه به گفته‌های این پژوهشگر می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که همواره نوعی هراس از فناوری‌های جدید وجود دارد اما هیچ‌گاه در طول تاریخ این هراس و واهمه باعث نشده و نمی‌شود که جلوی توسعه و پیشرفت گرفته شود. به ویژه اینکه صنعت غذایی کشور به توسعه دانش فنی زیرمجموعه‌های خود نیاز دارد تا بتواند خود را تامین کند.