چرا پول‌های اینترنتی اینقدر جذاب است؟

حبیب الله اصغری، ریاست پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی/ رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیرالدین طوسی.

رمزارزها داده‌های ارزشمندی در فضای اینترنت هستند که با استفاده از فناوری بلاکچین، ویژگی هایی همچون عدم هک شدن، شفافیت و عدم نیاز به واسطه‌ها برای پردازش و تبادل داده‌ها را از خود بروز می‌دهند.

رمزارزها به دلیل عدم وجود واسطه، این داده‌های مجازی در گستره اینترنت - یعنی کل جهان - قابل بهره‌برداری هستند و برای تبادل این داده‌ها، زمان بسیار اندکی مورد نیاز می‌باشد.

با ظهور بیت‌کوین، داده ارزشمندی (غیر قابل هک، غیر قابل دستکاری، شفاف و...) در اینترنت ایجاد شد که در تمام دنیا امکان دسترسی بدان وجود داشت و هیچ نهاد و هیچ دولتی هم در این میان نقشی نداشت. اما چه شد که بیت‌کوین مورد توجه عموم مردم قرار گرفت؟ دیدگاه‌ها متعدد و گاهی با هم در تقابل است. درحال‌ حاضر مستند رسمی برای پاسخ به این سوال وجود ندارد اما به نظر می‌رسد احتمالا مجموعه‌ای از عوامل زیر در این اقبال مردمی نقش داشته است:

• استفاده از رمزارزها در معاملات غیرقانونی: گروهی اعتقاد دارند قاچاقچیان اسلحه و مواد مخدر از نخستین گروه‌هایی بودند که به رمزارزها علاقه‌مند شدند و آن را به عنوان یک کالای ارزشمند در معاملات غیر قانونی بکار گرفتند. خواص رمزارزها برای انجام معاملات غیرقانونی کارگشاست. هیچ دولت و هیچ نهادی امکان کنترل، رصد، حذف یا از بین بردن آن را ندارد. بر اساس معماری فنی رمزارزها، هویت‌ها در تراکنش‌ها پنهان است و امکان کشف هویت‌ها وجود ندارد. این مشخصه کاملا بر خلاف سیستم‌های بانکداری است که تایید هویت در هر تبادل و تراکنش صورت می‌پذیرد. البته این نظر صرفا یک احتمال است و دلیل مستندی برای آن وجود ندارد. اما باید توجه نمود حتی بر فرض اگر رمزارزها در معاملات غیرقانونی استفاده نشده باشد، از نظر عقلی وقوع این رخداد کاملا امکان‌پذیر و توجیه پذیر است. شبکه مالی با هویت‌های پنهان، به سهولت یک کلیک و تبادل مالی در حداقل زمان و به ده‌ها دلیل دیگر!

• دست پنهان نهادهای امنیتی امریکا: گروهی اعتقاد دارند در لایه‌های مخفی بیت کوین و ترویج آن، دست‌های پشت پرده نهادهای امینتی امریکا قرار دارند. حتی در برخی اخبار در سایت‌های خبری اشاره شده است که ایجاد شبکه بیت کوین با هدف تبادلات مالی آسان و غیرقابل رصد جاسوسان امریکا در سراسر دنیا بوده است. بدیهی است برای استفاده شبکه امنیتی از رمزارزها، اقبال عمومی مورد نیاز است. به هر حال این یک احتمال است و مستند رسمی در این ارتباط وجود ندارد.

• علاقمندی معتادان فضای مجازی و IT به این حوزه: در کل دنیا کسانی هستند که همواره به دنبال تنوع و تجربیات جدید در اینترنت و در دنیای نرم‌افزارها هستند. این آدمها که به نوعی می‌توان گفت اعتیاد به فضای مجازی دارند، به بیت کوین علاقه مند شدند. باید اذعان کرد فناوری بلاکچین که زیرساخت شبکه بیت کوین را ایجاد نموده است بسیار هوشمندانه و جذاب طراحی و ایجاد شده است. البته باید توجه نمود که فناوری بیت‌کوین زاییده مغز یک نفر نبوده است بلکه تلاش‌ ده‌ها سال متخصصین مختلف در بیت‌کوین تجمیع شده و با ترکیب خلاقانه این تلاش‌ها، بیت‌کوین ایجاد شد. به هر حال این احتمال مطرح می‌شود که بیت‌کوین چون از منظر فناوری یک تولید بسیار جذاب محسوب می‌شود، همین جذابیت، توجه تدریجی مردم جهان را به این فناوری جذب نموده است.

• مشخصات فنی رمزارزها: عامل مهم دیگر که بدون تردید در اقبال مردم تاثیرگذار بوده است، خواص ارزشمند رمزارزهاست. عدم نیاز به وجود واسطه‌ای مانند بانک، تبادلات سریع و آسان در کل دنیا بر خلاف تبادلات مالی بین‌المللی که مشکلات خاص خود را دارد، شبکه همیشه برقرار، عدم امکان رصد یک نفر در این شبکه تجاری ( هویت‌ها در این شبکه تجاری ناشناس است و زمانی که تراکنشی در شبکه بیت کوین انجام می‌شود، تنها چیزی که قابل مشاهده است تبادل بیت کوین از یک آدرس به یک ادرس دیگر است اما این که مبدا و مقصد چه کسانی بوده‌اند، در این شبکه قابل رصد نیست) و مشخصات عالی دیگر، اقبال تدریجی مردم به رمزارزها را ایجاد نموده است.

• عدم وجود نهادهای مالی واسط و متمرکز: عدم وجود واسط‌های مالی متمرکز و تحت سیطره حاکمیت، زمینه مناسبی برای استقبال مردم جهان از شبکه‌های رمزارزها بوده است. در دنیای رمزارزها، هویت‌ها ناشناس می‌باشند و هر تراکنش و تبادلی که اتفاق می‌افتد، اگرچه در شبکه ثبت می‌شود اما هویت مالکان و صاحبان تراکنش مخفی و غیرقابل کشف و رصد است. این در حالی است که در تبادلات پول رایج از طریق بانک ها، هویت‌ها کاملا شناخته شده و هر گونه تبادل مالی قابل رصد می‌باشد. به هر حال این ناشناس بودن برای خیلی‌ها پدیده جذابی است که البته جذابیت آن عمدتا در موارد غیرقانونی و غیر اخلاقی است. معاملات غیرقانونی مثل قاچاق، پولشویی، فرار از مالیات و... حوزه‌های غیرقانونی و غیراخلاقی هستند که در شبکه رمزارزها به راحتی فراهم می‌شود. شاید یکی از دلایلی که حاکمیت‌ها نسبت به رمزارزها دیدگاه منفی و مقاومتی داشته باشند، همین پدیده‌های مذموم می‌باشد که می‌تواند اقتصاد یک کشور را تحت تاثیر منفی قرار دهد.

• صنعت ماینینگ و کسب درآمد: بیت‌کوین قسمتی از تاریخ بشر است. به هر حال در تاریخ این اتفاق افتاد و امروزه یک عامل مهم و حیاتی برای رونق و برقراری این شبکه، صنعت ماینینگ است. ماینینگ یا استخراج رمزارزها امروز به عنوان یک کسب و کار پرسود مطرح می‌باشد و در سراسر جهان گروهی از مردم به این صنعت روی آورده‌اند و به نظر می‌رسد روز به روز به این علاقه‌مندی افزوده می‌شود. صنعت ماینینگ امکان کسب درآمد را برای مردم فراهم می‌سازد و این سبب شده است که انگیزه لازم برای رونق رمزارزها در دنیا به‌وجود آید.

• ترید و معاملات رمزارزها نوعی دیگر از کسب و کار رمزارزها: امروزه بیت‌کوین و رمزارزها به عنوان یک کالا یا سهام خرید و فروش می‌شوند. صرافی‌ها و مارکت‌ها (فضایی مشابه با تالار بورس ) بعد دیگری از کسب و کار و تجارت رمزارزها را ایجاد نموده‌اند ( دقیقا مشابه با خرید و فروش سهام در بورس یا خرید و فروش ارزها در صرافی‌ها).باید پذیرفت امروزه این زمینه‌های کسب و کار و تجارت، عاملی برای رونق رمزارزها محسوب می‌شوند.

نوسانات نرخ رمزارزها با دلار و بطور خاص - نوسانات دلار با ریال- سبب رونق صنعت ماینینگ در جهان و کشور می‌باشد. در برهه هایی از زمان که نرخ بیت کوین تا حدود ۲۰۰۰۰ دلار رسید، انگیزه بسیار زیادی برای مردم جهت حضور در فعالیت‌های ماینینگ و یا خرید و فروش بیت کوین ایجاد شد. کما این که سقوط ناگهانی آن تا مرز ۴۰۰۰ دلار، سبب کاهش این انگیزه‌ها شده است. به هر حال نوسانات نرخ رمزارزها عامل مهمی برای ترویج صنعت رمزارزها می‌باشد.