در سالگرد چهل سالگی انقلاب اسلامی مطرح شد:
اقتصاد دانش‌بنیان یک انتخاب نیست، یک الزام است
معاون سیاست‌گذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری گفت: اقتصاد دانش‌بنیان یک انتخاب نیست یک الزام است. مهم‌ترین محور اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است تا زمانی که اقتصاد ما به معنای واقعی مبتنی بر دانش و نوآوری نباشد، مقاوم نخواهد بود.
گسترش‌نیوز : یکی از دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب اسلامی ایران، معاونت علمی و فناوری است، سرمایه‌گذاری‌های زیادی در زمینه آموزش عالی دانشگاه، توسعه و پارکهای فناوری در این ۴دهه انجام شده‌‌بود اما تجاری‌سازی و توجه به جنبه‌های خلق ثروت از پژوهش با ایجاد معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور حرکت شتابان خود را آغاز نمود.
در حال حاضر جریان اکوسیستم نوآوری و استارتاپی کشور رو به رشد و در حال توسعه است. مهم‌ترین محور اقتصاد مقاومتی همین اقتصاد دانش‌بنیان است تا زمانی که اقتصاد ما به معنای واقعی مبتنی بر دانش و نوآوری نباشد، مقاوم نخواهد بود. در تولید علم کشور در جایگاه مناسبی قرار دارد و در بین کشورهای جهان رتبه ۱۶ به خود اختصاص داده است. اما در حوزه فناوری‌های پیشرفته وضعیت بسیار بهتر است به عنوان نمونه در فناوری نانو ایران در رتبه ۴ قرار دارد. تحریم‌ها اگرچه سختی‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه دارد اما ظرفیت تبدیل شدن به فرصت توسعه نوآوری را نیز در اختیار ما قرار می‌دهد و ما می‌توانیم بخشی از نیازهای کلیدی کشور را به وسیله جوانان تحصیلکرده و کارآفرین که اغلب در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان متبلور شده است حل کنیم.
در ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی با مهدی الیاسی، معاون سیاست‌گذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری در ارتباط با معاونت علمی و فناوری به عنوان یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی به گفت‌وگو می‌نشینیم که در زیرمی‌خوانیم:
- در ارتباط با پیشینه معاونت علمی و فناوری توضیحاتی بفرمایید:
تصمیم گیرندگان کلان کشور در یک رویکرد تکاملی در کشور به این نتیجه رسیدند که باید این معاونت ایجاد شود. واقعیت این است که تاکید اصلی از طریق مقام معظم رهبری است. ما بعد از انقلاب سرمایه‌گذاری‌های زیادی در آموزش عالی دانشگاه، توسعه و پارکهای علم و فناوری داشته‌ایم اما نمود این سرمایه‌گذاری در عرصه زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم همواره با چالش روبه‌رو بوده است. این نیاز موجب شد تا نهادی ایجاد شود با هدف اینکه علم و فناوری به بدنه اقتصاد و اجتماع متصل شود.
در این راستا عملا دستاوردهایی که معاونت علمی دارد در دو حوزه است: یکی حوزه اقتصاد دانش‌بنیان است که مهم‌ترین مصادیق آن شرکت‌های دانش‌بنیان است که با همکاری تکاملی با دستگاه‌های مختلف و حمایت‌های مختلف، تعداد این شرکت‌ها به حدود ۴۱۰۰ شرکت رسیده است و با حدود ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم و ۶۰ هزار میلیارد تومان درآمدزایی. ما امیدوارم این درآمد روزبه‌روز بیشتر شود. از طرفی جریان اکوسیستم نوآوری و استارتاپی در مراکز علمی کشور و حتی نهاد‌های اقتصادی مختلف رو به رشد و در حال توسعه است. این یک مسیر است که ما اسم آن را توسعه اقتصاد دانش‌بنیان می‌گذاریم که به نظر ما مهم‌ترین محور اقتصاد مقاومتی بوده و تا زمانی که اقتصاد ما به معنای واقعی مبتنی بر دانش و نوآوری نباشد، مقاوم نخواهد بود. مسیر دیگر، توجه به توسعه فناوری‌های راهبردی و حوزه‌های اولویت‌دار است که سمبل این حوزه نانو، زیست فناوری، علوم شناختی و سلول بنیادی است که این‌ها بخشی از مسائل و نیازهای کشور در حال و آینده را حل خواهند کرد. به عنوان نمونه بسیاری از صنایع دارویی پیشرفته کشور توانسته‌اند نیاز به دارویی حساس را برطرف کنند و برنامه‌ریزی برای ارتقای هرچه بیشتر این حوزه نیز انجام شده است.
- چرا حرکت در زمینه علوم بنیادین در کشوری همچون ایران با منابع غنی نفت و گاز، کلیدی است؟
کشورهای صاحب منابع غنی نفت و گاز همیشه با یک فرصت و تهدید ناشی از آن روبه‌رو هستند و برای اینکه در دام این موفقیت‌ها قرار نگیرند و توسعه بلندمدت خود را حفظ نمایند باید پیشرفت‌های علمی و فناوری حتی در زمینه نفت و گاز نیز در دستورکارشان قرار گیرد. یکی از رویکردهایی که در اقتصاد دانش‌بنیان وجود دارد متنوع‌سازی اقتصاد است در برخی تعاریف موردقبول نیز همین تنوع اقتصادی و صادرات محور بودن به عنوان اقتصاد دانش‌بنیان تعریف شده است. برای اینکه ما بتوانیم به این اقتصاد دست یابیم باید توسعه علوم و فناوری‌های بنیادین را در دستورکار قرار دهیم و این فناوری‌ها را به بدنه اصلی اقتصاد وصل کنیم به طوری که بتوانیم نیازهای جامعه را برطرف کنیم.
به عنوان نمونه در سلول‌های بنیادی بخشی از اقدامات مبتنی بر حل نیازهای کلیدی امروز است و بخشی نیازهای آینده است ما برای اینکه دچار غافلگیری و عقب‌ماندگی علمی نشویم به این حوزه‌های کلیدی باید توجه کنیم. به شکل کلی ما دو مسیر برای حرکت داریم. یکی اقتصاد دانش‌بنیان است که دنبال آن هستیم که حجم فعالیت دانش‌بنیان را در اقتصاد بالاتر ببریم و دوم در فناوری راهبردی و آینده‌ساز همچنان فعالیت خود را ادامه دهیم که خوشبختانه در حوزه نانو، بایو و سلول‌های بنیادین و علوم شناختی که سمبل‌های فناوری آینده است، نیز فعال هستیم. زندگی اقتصادی و اجتماعی ما در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده به حوزه‌های استارت‌آپ دیجیتال، ای‌تی‌سی گره خورده‌است.
.
به شکل کلی ایران در تولید علم در رتبه ۱۶ دنیا قرار دارد اما در نانو این رتبه ۴ است. شرکت‌های نانویی از نظر اقتصاد روند خوبی در توسعه دارند فروش سال پبش این شرکت‌ها از یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان گذشت. این آمار فروش در ۵ سال پیش محدود و چیزی نزدیک به صفر بود. ما امیدواریم رشدهای بالاتر در حوزه نانو داشته‌باشیم. خوشبختانه بایو فناوری به اقتصاد بزرگ ایران تبدیل شده است. فروش شرکت‌های بایو فناوری امروز به بالای چند هزار میلیارد تومان است و ما در تولید داروهای پیشرفته زیستی در رتبه دوم آسیا پس از ژاپن قرار داریم.
- مهم‌ترین چالشی که در سال‌های پیش داشته‌اید، چه بوده است؟
مهم‌ترین چالش گذشته معاونت علمی و فناوری که داشتیم و کماکان نیز پیش روی ماست حد و حصار‌های ذهنی است که در حوزه اقتصاد و جامعه داریم. این حد و حصرها هم در سطح عمومی و هم در سطح سران اقتصادی وجود دارد و متأسفانه فهم کافی از اثربخشی و اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان نداریم و همواره به دنبال راه‌حل‌های مبتنی بر سرمایه و منابع زیرزمینی برای حل مسائل هستیم. فرض کنید درحال‌حاضر در شرایط تحریم نفتی برای جایگزین می‌گوییم بخش معدن می‌تواند بار اقتصاد کشور را به دوش بکشد. همان معدن تا زمانی که مبتنی بر دانش نباشد، ارزش‌افزوده‌ای نداریم که بخواهیم اقتصاد را با آن حل کنیم و بتوانیم اشتغال‌زایی کنیم. این باور و اعتماد به نظر من مهم‌ترین چالش پیش روی معاونت علمی و فناوری است و تمام تلاش ما این است که این باور را درست کنیم.
- به نظر شما دانش‌بنیان‌ها و فناوری‌هایی که داریم تا چه میزان بر روی توسعه صنعت آینده کشور تاثیر‌گذار است؟
تحریم از جنبه اقتصادی، فروش و مبادله ارز از اهمیت بسیاری برخوردار است. اما بخش مهم آن همین زنجیره‌های حساس باارزش افزوده بالای صنعت است این زنجیره همان زنجیره‌های دانش‌بنیان است. در صنایعی همچون فولاد و دارو، مواد اولیه نقاط نگرانی ما در تحریم است ما تلاش می‌کنیم که با کمک دانش‌بنیان‌ها تولید آنها را در کشور بومی کنیم و مشکلات ناشی از کمبود آن را حل کنیم.
در دوره پیش که کشور تحریم شده بود نگرانی ما در مورد کاتالیست‌های پتروشیمی و نفتی بود درحال‌حاضر خوشبختانه شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند، در این ارتباط موفقیت‌های بزرگی به‌دست آورند و در کشور این کاتالیست‌ها را تولید کنند.در واقع در آن برهه زمانی فشار تحریم موحب شد تا شرکت‌های دانش‌بنیان ورود پیدا کنند و برای کمبودها راه‌حل پیدا کردند. امیدواریم که این دوره از تحریم‌ها نیز با تمام سختی‌هایی که برای جامعه تحریم دارد بهانه‌ای شود تا ما بتوانیم بخش دیگری از نیازهای کلیدی کشور را به‌وسیله شرکت‌های دانش‌بنیان حل کنیم.
- به‌عنوان یکی از معاونت‌های توسعه راهبردی چشم‌اندازی که برای شرکت‌های دانش‌بنیان در آینده متصور شده است چیست؟
چشم‌انداز ما دو بعد است یکی آن‌که اندازه اقتصاد دانش‌بنیان را بتوانیم خیلی زود به عدد بالاتر برسانیم. ۶۰ هزار میلیارد تومان برای دانشگاه‌ها خوب است اما برای سهم اقتصاد کشور بسیار ناچیز است. امیدواریم درصد خیلی بالاتری از اقتصاد کشور را فعالیت‌های دانش‌بنیان بتواند داشته باشد. مسئله دوم این است که یک اقتصاد مقاوم داشته باشیم اگر در صنعت فولاد یا نفت هستیم بتوانیم زنجیره‌های آن را به‌وسیله فعالیت‌های دانشی تأمین کنیم.
- آیا دانش‌بنیان‌ها به صنعت ورود پیداکرده‌اند؟
بله ما تفاهمنامه‌های خوبی نوشته‌ایم و تلاش می‌کنیم که گلوگاه‌های صنعت را بتوانیم حل کنیم. برخی حوزه‌ها همچون سلامت و دارو، تجهیزات پزشکی و صنایع کشاورزی اوضاع دانش‌بنیان‌ها خیلی بهتر است اما برخی صنایع مثل فولاد فعالیت‌هایی شده اما نیاز به تلاش بیشتری دارند، فرصتی در زمینه دانش‌بنیان‌ها پیش آمده که باید شتاب بیشتری بگیرد.
- سخن آخر
حوزه اقتصاد دانش‌بنیان یک انتخاب نیست یک الزام است در این دوره تحریم تلاش می‌کنیم از فضای محدودیت استفاده کنیم. امیدواریم در دوره بعد از تحریم که گشایشی شد همچنان حرکت به سمت دانش‌بنیان ادامه یابد و به شکل کلی دانش‌بنیان‌ها انتخاب خود جامعه ایرانی باشد نه الزاماتی همچون تحریم‌ها.
ارسال نظر