آینده مبهم فروش نفت در سایه تحریم های آمریکا

یکی از مهمترین پرسش هایی که درباره لایحه بودجه سال ۹۸ مطرح است به میزان تطابق رقم درنظر گرفته شده برای صادرات نفت در سایه اجرایی شدن تحریم‌های نفتی آمریکا علیه کشور باز می گردد.

گسترش نیوز - اما سوال مهم تر به آینده صنعت نفت کشور در سال آتی در تقابل با فشارهای امریکا تاکید دارد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی این مهم، گفت وگویی را با سید محمد علی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک و مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ترتیب داده است که در ادامه می خوانید:

بعد از اعمال تحریم‌های ثانویه آمریکا با محوریت به صفر رساندن فروش نفت ایران اکنون برخی از منابع خبری کاهش سقف تولید و فروش ایران را تا نزدیک به یک میلیون و ۲۲۵ هزار بشکه عنوان کردند، اما از آن سو اوپک و عربستان سعودی نیز دست به کاهش سقف تولید که بیشترین میزان کاهش تولید در دو سال گذشته بوده است، زده اند. به گونه‌ای که در آخرین ماه میلادی سال ۲۰۱۸ اوپک با کاهش ۵۳۰ هزار بشکه‌ای در روز، میزان تولید خود را به روزانه ۳۲ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه رساند و به تبعش نیز عربستان سعودی در مدت مشابه با کاهش روزانه ۴۲۰ هزار بشکه، تولید خود را به ۱۰ میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه در روز تقلیل داد. در این شرایط متشتت و گاه متناقض، به نظر شما آینده تولید و فروش نفت ایران؛ ذیل تحریم‌های آمریکا به کجا خواهد کشید؟ با توجه به این که در سال جدید میلادی پیش بینی می‌شود که تولید غیر اوپک به شدت افزایش پیدا کند بنابراین لازم بود که کشورهای عضو اوپک کاهش سقف تولید را برای موازنه قیمت جهانی نفت در پیش گیرند. پس در ماه پایانی سال ۲۰۱۸ میلادی اوپک و عربستان سعودی دست به کاهش سطح تولید برای افزایش قیمت نفت زدند، به خصوص که اعضای اوپک به همراه روسیه به عنوان یک عضو غیر اوپک، چندان مایل به افت شدید قیمت‌های نفت در بازارهای جهانی نیستند. چون در این صورت منابع اقتصادی حاصل از فروش نفت برای این کشورها به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. لذا تلاش‌ها برای تداوم مدیریت قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ نیز ادامه خواهد داشت. خوب در این راستا کشورهای عضو اوپک و غیر عضو دست به کاهش یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه‌ای زدند که ۸۰۰ هزار بشکه سهم کشورهای عضو اوپک بود و ۴۰۰ هزار بشکه باقیمانده نیز سهم روسیه و چند کشور غیر عضو برای کاهش سقف تولید بود. بنابراین این مسئله نشان از این واقعیت دارد که عزمی جدی برای کنترل قیمت‌ها و عدم افت شدید نفت خام قیمت نفت خام در بازارهای جهانی وجود دارد. اگر چنین عزمی وجود نداشت، باید برای آینده فروش نفت ایران نگرانی‌های جدی را متصور می بودیم. لذا اگرچه محور تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا و شخص دونالد ترامپ، به صفر رساندن فروش نفت ایران و کاهش شدید قیمت جهانی طلای سیاه است، اما به نظر می‌رسد که اقتضائات بازار جهانی، حداقل در میان مدت اجازه چنین مسئله‌ای را به کاخ سفید نمی دهد. اما در ادامه می‌توان به این وضعیت در آینده امیدوار بود؟ شرایط در چند وقت اخیر نشان از این دارد که به واقع کشورها برای حفظ منافع خود هم که شده است برنامه‌های جدی برای عدم سقوط قیمت جهانی نفت دارند، لذا اگر این تلاش و عزم جدی کماکان وجود داشته باشد، می توان انتظار داشت که قیمت جهانی نفت در بازه بین ۵۵ تا ۷۰ دلار باقی بماند. البته اگر عزم وجود نداشته باشد، یقیناً مازاد تولید می تواند تاثیرات مخرب را برای سقوط قیمت جهانی نفت در پی داشته باشد. ولی شرایط تولید و فروش نفت برای ایران در سایه تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قدری متفاوت از بازارهای جهانی است. با توجه به این نکته آینده صنعت نفت کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟ البته نمی‌توان منکر این واقعیت شد که اکثر مشتریان بزرگ نفتی کشور به واسطه تحریم‌های آمریکا قدری از انجام معاملات با ایران پا پس کشیده اند. اما این که این شرایط تا چه اندازه در آمار و ارقام تولید و فروش اثر گذاشته است هنوز مشخص نیست. چون در این رابطه آمار دقیقی در دست نیست و هر رسانه، نهاد و ارگانی رقمی را مطرح می کند. تمام آمار و ارقامی که تاکنون مطرح شده در حد حدس و گمان است و باید خود وزارت نفت آمار و ارقام رسمی را عنوان ‌کند، ولی به هر حال نمی‌توان منکر کاهش تولید و فروش نفت ایران بود. هر چند که آقای نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه ۱۲ آذرماه، کاهش میزان صادرات نفت ایران به یک میلیون بشکه در روز را تایید کرده است. برخی هم آماری مانند آمار شما یعنی رقمی در حدود یک میلیون و ۲۲۵ هزار بشکه در روز برای فروش نفت ایران عنوان کرده اند. لذا اگر با همین فرمان جلو برویم نباید انتظار آینده‌ای روشن را داشت. البته من خوشبین هستم و معتقدم که توان ایران برای تقابل با تحریم‌های آمریکا بسیار بالا است. چون ما پیشتر تحریم‌های سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ شمسی را که به مراتب سنگین تر از تحریم‌ها کنونی بود پشت سر گذاشتیم. با توجه به این کاهش وضعیت بودجه سال آتی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر می‌رسد لایحه بودجه سال آینده بر مبنای صادرات نفت روزانه ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه (به تفکیک ۱ میلیون و ۳۷۴ هزار بشکه در روز نفت خام و ۱۲۶ هزار بشکه در روز میعانات گازی) تنظیم شده است. بر همین اساس ۱۴۲ هزار میلیارد تومان از منابع عمومی دولت در سال ۹۸ قرار است از محل درآمدهای نفتی تامین شود که اگر چنانچه همین آمار و ارقام را در نظر بگیریم، نشان از این دارد که دولت در یک نگاه واقع گرایانه انتظار فروش دو و نیم میلیون بشکه‌ای را برای سال آتی ندارد. چون بر اساس آمارهای سازمان برنامه و بودجه، میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در سال گذشته شمسی ۲ میلیون و ۵۴۷ هزار بشکه در روز بوده است. به عبارت دیگر، میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه‌های مهر و آبان امسال در مقایسه با سال گذشته حدود ۵۲ درصد کاهش یافته است. بنابراین سقف فروش ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه‌ای با کاهش یک میلیون بشکه‌ای روبه رو شده است. البته انتظار می رود که سال آتی فروش یک و نیم میلیون بشکه‌ای قدری جای سوال داشته باشد چون با توجه به میزان متوسط صادرات نفت (نفت خام و میعانات گازی) ایران در ماه‌های مهر و آبان امسال رقم در نظر گرفته شده برای میزان صادرات نفت رقم خوش بینانه‌ای محسوب می شود که به احتمال فراوان محقق نخواهد شد. چرا که در آن سو یک سناریوی بدبینانه دیگری وجود دارد و آن مسئله فروش نفت ایران در سایه ظرفیت‌های معافیت ۸ کشور از تحریم‌های ایالات متحده آمریکا برای خرید نفت از ایران است. لذا اگر بودجه ایران بر اساس معافیت‌های تحریم آمریکا شکل بگیرد، یقیناً میزان فروش ما از یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نیز کمتر خواهد بود؛ پس ما با دو سناریو مواجه هستیم، یک سناریو به همان فروش یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه‌ای نفت در بودجه تاکید دارد و سناریوی دوم نیز به فروش نفت ایران در سایه معافیت‌های تحریمی آمریکا اشاره دارد که در این صورت وضعیت ما در سال آتی چندان مثبت ارزیابی نمی شود. اما به هر حال امیدواریم که شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که ما بتوانیم از این گردنه سخت تحریمی عبور کنیم. با این وصف از نگاه شما برنامه‌های جدی جمهوری اسلامی ایران برای عدم کاهش فروش نفت و تحقق فروش یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه‌ای مد نظر در بودجه باید در چه پارامترهایی خلاصه شود؟ چنان که در مصاحبه‌های پیشین با دیپلماسی ایرانی عنوان داشتم حتی المقدور ایران باید جذابیت‌های خود را برای مشتریان نفتی به خصوص مشتریان کلان مانند هند و چین داشته باشد. یعنی باید فضا را به سمتی برد که مشتریان نفتی ایران ترس و دلهره‌ای از خرید نفت ایران نداشته باشند. در این خصوص می توان با تقبل کردن بخشی از بیمه، کشتیرانی، حمل و نقل، بارگیری و دیگر مسائل، قسمتی از ریسک‌ها را برای انجام مبادلات و فروش نفت به دیگر کشورها تقبل کرد. اگر دست به چنین اقداماتی نزنیم یقیناً هیچ کشوری منافع خود را فدای تداوم مناسبات تجاری با ایران نخواهد کرد. پس باید مانند تحریم‌های پیشین ایران در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ شمسی برخی ریسک‌ها مانند بیمه و حمل نفت تا مقصد را برعهده بگیریم. البته امکان دارد در همین مدت وزارت نفت و شخص مهندس زنگنه چنین تدابیری را هم به کار گرفته باشد که اگر چنین باشد اقدامات بسیار مثبت و سازنده‌ای برای تقابل با تحریم‌های نفتی ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است. البته دیگر راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا مانند عرضه نفت در بورس و همچنین تهاتر به دلایل نامعلومی توسط وزارت نفت به صورت جدی دنبال نمی شود.

منبع: دیپلماسی ایرانی