مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد: فعال شدن مکانیسم ماشه بیشتر از آنکه اقتصاد ایران را فلج کند، یک شوک روانی است؛ تحریم‌های شورای امنیت نه نفت و بانکداری، بلکه حوزه‌های محدود فناوری را هدف قرار می‌دهد و اثر واقعی آن قابل مدیریت است.

در سال ۲۰۲۴، صادرات نفت ایران با جهشی چشمگیر به رکوردی بی‌سابقه رسید و تحولی بزرگ در صنعت نفت کشور رقم زد. این افزایش چشمگیر صادرات، نه تنها دستاوردی مهم برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود، بلکه نشان‌دهنده توانمندی‌های صنعت نفت کشور در شرایط تحریمی و چالش‌های جهانی است.

با وجود تأکید مکرر مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس بر ضرورت پایبندی به قانون محدودیت ۲۵ درصدی رشد اجاره‌بها، واقعیت‌های بازار مسکن تهران چیز دیگری را روایت می‌کند. مشاهدات میدانی نشان می‌دهد این قانون در عمل به حاشیه رانده شده و موجران در بسیاری از مناطق پایتخت، نرخ‌های اجاره را تا بیش از ۵۰ درصد افزایش داده‌اند. همین روند، مستأجران را در شرایط دشواری قرار داده و آنها را میان دو انتخاب سخت گرفتار کرده است: یا با فشار مالی سنگین قراردادهای خود را تمدید کنند یا ناچار به نقل مکان و تحمل هزینه‌های مضاعف شوند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با انتقاد تند از کشورهای اروپایی به دلیل ادامه خرید نفت و گاز از روسیه، خواستار اجرای جدی تحریم‌ها علیه مسکو شد. او همچنین از سیاست‌های خود در قبال جنگ اوکراین و فروش تسلیحات به ناتو دفاع کرد و به اسرائیل درباره هرگونه اقدام علیه رهبران حماس در قطر هشدار داد.

عضو اتاق بازرگانی ایران با تأکید بر تأثیر قابل توجه هیجانات سیاسی بر نوسانات نرخ ارز، بیان کرد که بخش عمده‌ای از تغییرات کوتاه‌مدت قیمت‌ها ناشی از واکنش بازار به اخبار و تحولات سیاسی است و نه همیشه ناشی از تغییرات واقعی اقتصادی. او افزود که وقتی بانک مرکزی بتواند نیازهای ارزی واقعی فعالان اقتصادی و واردکنندگان را به شکل کامل و به موقع تأمین کند، اثرات روانی اخبار و شایعات کاهش یافته و نوسانات شدید بازار کنترل می‌شود.

اکثر تحلیل های اخیر نشان می‌دهد که بازار ارز ایران همچنان به شدت حساس و آسیب‌پذیر است و هر تحولی در سطح بین‌المللی، به‌ویژه مرتبط با اجرای مکانیسم ماشه، می‌تواند فشار قابل توجهی بر آن وارد کند. تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی، دسترسی به منابع مالی و ارز را محدود می‌کند و این موضوع به سرعت در قالب نوسانات قیمت در بازار آزاد بروز می‌یابد.

در آغاز هفته پایانی شهریور، قیمت دلار عقب‌نشینی قابل توجهی داشت و وارد کانال ۹۷ هزار تومانی شد. این در حالی است که اسکناس آمریکایی در هفته‌های گذشته تا سقف ۱۰۵ هزار تومان نیز پیش رفته بود. تحلیل‌گران بازار معتقدند عامل اصلی این کاهش، توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره است که جو احتیاط و انتظار را در بازار تشدید کرده و دلار را به پایین‌ترین سطح سه هفته اخیر رسانده است.

قیمت طلا و سکه در نخستین روز هفته با افت محسوسی در تمامی قطعات و عیارها مواجه شد. طلای ۱۸ عیار از کانال ۸.۶ میلیون تومان عقب نشست و سکه امامی نیز تا سطح ۹۰ میلیون تومان کاهش یافت. نزول نرخ دلار در بازار داخلی در کنار ثبات نسبی اونس جهانی، سیگنالی کاهشی به بازار طلا مخابره کرد و به جز سکه گرمی، سایر قطعات سکه با کاهش‌های میلیونی همراه شدند.

یکی از فاکتورهای مهم، انتظارات روانی فعالان بازار است. وقتی مردم پیش‌بینی کنند دلار بیشتر گران خواهد شد، بازار آزاد تقاضا برای دلار را افزایش می‌دهد، ذخایر ارزی کاهش یافته و این خودش به فشاری برای بالا رفتن قیمت کمک می‌کند. حتی شایعه‌ها یا خبرهایی که نشان‌دهندهٔ سخت‌تر شدن واردات یا محدودیت‌های ارزی باشد، می‌توانند باعث موجی از تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت شوند.

معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به وجود معضل در شیوه همکاری بین‌المللی با کشور‌های پیشرو در حوزه معدنی به دلیل تحریم‌ها اشاره کرد و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و تشکیل کنسرسیوم‌های معدنی با کشور‌های همسایه در زمینه اکتشاف و فرآوری مواد معدنی را ضروری عنوان کرد.

در حالی که اصل تک‌نرخی کردن ارز میان مسئولان اقتصادی مورد توافق قرار گرفته است، اختلاف نظرها درباره امکان اجرای آن در شرایط فعلی همچنان پابرجاست؛ موافقان بر ضرورت مقابله با رانت ارزی تأکید دارند و مخالفان نسبت به پیامدهای تورمی و فشار احتمالی بر کالاهای اساسی هشدار می‌دهند.

ایران و روسیه دست به یکی کردند؛ پرونده گازی و اقتصادی در چین، آیا پیمان جدیدی در راه است؟

بازار طلا و سکه در ایران همواره یکی از نخستین عرصه‌هایی است که به تحولات سیاسی و بین‌المللی واکنش نشان می‌دهد. نگرانی‌ها درباره بازگشت احتمالی تحریم‌ها دوباره سایه‌ای از تردید و بی‌ثباتی بر این بازار افکنده است. فعالان و سرمایه‌گذاران می‌دانند که هرگونه محدودیت اقتصادی جدید می‌تواند منجر به افزایش نرخ ارز و در نتیجه جهش قیمت طلا و سکه شود.

افزایش بهای مصالح ساختمانی، به ویژه سیمان، یکی از موضوعات مهم بازار مسکن و ساخت‌وساز در کشور است که می‌تواند تأثیر مستقیم بر هزینه‌های پروژه‌های ساختمانی و قدرت خرید مردم داشته باشد.

حتی پیش از آنکه مکانیسم ماشه فعال شود، نامش کافی است تا سایه‌ای از التهاب بر بازار ایران بیفکند؛ بندی حقوقی در برجام که به غرب امکان می‌دهد بدون قطعنامه‌ای تازه، تحریم‌های شورای امنیت را بازگردانند. اما کارشناسانی چون فواد ایزدی این ابزار را بیش از آنکه اقتصادی بدانند، روانی و سیاسی می‌خوانند؛ سلاحی برای ایجاد هراس در افکار عمومی و تکانه در بازار ارز و طلا. با این حال، همان‌گونه که تجربه سال ۲۰۲۰ نشان داد، ایران می‌تواند با بهره‌گیری از شکاف‌های میان آمریکا و اروپا، همراهی چین و روسیه، و استفاده از ظرفیت نهادهای غیرغربی چون شانگهای و بریکس، این تهدید را به فرصتی برای بازتعریف موقعیت خود بدل سازد.

نوسازی ناوگان هوایی یکی از ضروری‌ترین اقداماتی است که می‌تواند صنعت حمل‌ونقل هوایی ایران را به سطح استانداردهای بین‌المللی برساند. بسیاری از هواپیماهای فعال در خطوط داخلی و بین‌المللی ایران قدیمی هستند و بهره‌وری پایین، مصرف سوخت بالا و هزینه‌های نگهداری زیاد، باعث فشار مالی بر شرکت‌های هواپیمایی می‌شود. علاوه بر این، ناوگان فرسوده، ایمنی پروازها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و رقابت‌پذیری ایرلاین‌های ایرانی در بازارهای بین‌المللی را محدود می‌کند.

ترانزیت ریلی یکی از ارکان حیاتی توسعه اقتصادی است، زیرا امکان جابه‌جایی حجم بالای کالاها با هزینه کمتر نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای را فراهم می‌کند. دولت ایران با توجه به حجم واردات و صادرات، می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در خطوط ریلی و بهبود زیرساخت‌ها، هزینه حمل کالا را کاهش دهد و در نتیجه فشار بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان داخلی کمتر شود. این امر همچنین مزیت رقابتی برای کالاهای ایرانی در بازارهای خارجی ایجاد می‌کند.

مسیرهای ترانزیتی، اعم از جاده‌ای، ریلی و دریایی، یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد کشور به شمار می‌روند. کارآمدی این مسیرها نه‌تنها بر هزینه و سرعت انتقال کالاها تأثیر می‌گذارد، بلکه بر قدرت رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی در بازارهای خارجی و قیمت کالاهای اساسی در داخل نیز اثرگذار است. هرگونه اختلال در ترانزیت می‌تواند به‌سرعت بر جریان عرضه و تقاضا تأثیر بگذارد و باعث افزایش هزینه‌های نهایی برای مصرف‌کننده شود.

صنعت هوایی ایران نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور دارد و توجه به آن می‌تواند مزایای متعددی به همراه داشته باشد. توسعه ناوگان هوایی و بهبود زیرساخت‌های فرودگاهی، امکان جابه‌جایی سریع‌تر مسافران و کالاها را فراهم می‌کند و موجب افزایش ارتباطات داخلی و بین‌المللی می‌شود. این امر به تسهیل تجارت، گردشگری و تبادلات فرهنگی کمک می‌کند و نقش موثری در رشد اقتصادی کشور دارد.

دیپلماسی در لبه تیغ، بازارهای پنهان را به لرزه درآورده است. در پس پرده تنش‌های هسته‌ای، خودروهای چینی و مونتاژی در ایران با سایه سنگین تحریم‌های احتمالی، روزهای پرالتهابی را سپری می‌کنند. آیا این خودروها، قربانی بعدی دیپلماسی پرتنش خواهند بود؟