علی بابایی کارنامی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس، از اجرای قانون حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی خبر داد. این تصمیم که حدود ۲۴ میلیون نفر را شامل می‌شود، با هدف تخصیص بهینه منابع و حمایت از اقشار کم‌درآمد جامعه اتخاذ شده است.

دولت چهاردهم با هدف حمایت پایدار از اقشار آسیب‌پذیر جامعه، اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی را به‌عنوان یکی از سیاست‌های اصلی خود در حوزه معیشت ادامه می‌دهد. این طرح که پیش از این در دو مرحله، بیش از ۵۹ میلیون نفر را تحت پوشش قرار داده بود، توانسته نقش موثری در تأمین نیازهای اساسی خانوارهای کم‌درآمد ایفا کند. حال قرار است فاز سوم این طرح به‌زودی آغاز شود تا با توزیع هدفمند یارانه کالاهای اساسی، بخشی از فشارهای ناشی از تورم و افزایش قیمت‌ها بر دوش مردم کاهش یابد. دولت امیدوار است با تداوم و به‌روزرسانی این طرح، گامی مؤثر در جهت تحقق عدالت اقتصادی و بهبود رفاه عمومی برداشته شود.

بازار خودرو در دومین روز هفته، بار دیگر دستخوش جهشی بی‌سابقه در قیمت‌ها شد؛ به‌گونه‌ای که برخی از مدل‌های پرطرفدار در عرض تنها ۲۴ ساعت تا ۵۰ میلیون تومان افزایش قیمت را تجربه کردند. از پژو ۲۰۷ دنده‌ای گرفته تا تارا اتوماتیک و دنا پلاس توربو، همگی با رشد قابل‌توجهی مواجه شده‌اند و همین مسئله نگرانی خریداران و سردرگمی فروشندگان را دوچندان کرده است. کارشناسان، نوسانات ارزی، کاهش عرضه، و التهاب در فضای روانی بازار را از عوامل اصلی این جهش‌ها عنوان می‌کنند. با این حال، روند قیمت‌ها به‌گونه‌ای پیش می‌رود که بسیاری از خودروهای داخلی اکنون به مرز قیمتی بالای یک میلیارد تومان نزدیک شده‌اند یا حتی از آن عبور کرده‌اند. آیا خودرو در حال تبدیل‌شدن به کالایی لوکس برای طبقه متوسط است؟

فرایند جداسازی اعضای مجرد بالای ۱۸ سال از خانوار برای دریافت یارانه به‌صورت مستقل آغاز شد. سرپرستان خانوار از این پس می‌توانند با مراجعه به سامانه ثبت احوال، اقدام به ثبت درخواست کنند. این تصمیم، گامی در جهت عادلانه‌سازی یارانه‌ها و کاهش فشار اقتصادی بر خانواده‌ها به شمار می‌رود.

یارانه نقدی ایرانیان از اردیبهشت ۱۴۰۱ بدون تغییر باقی مانده، اما طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف افزایش قدرت خرید دهک‌های کم‌درآمد، می‌تواند یارانه دریافتی را در خرداد ۱۴۰۴ به‌طور چشمگیری افزایش دهد. این طرح که در اسفند ۱۴۰۳ آغاز شد، به‌زودی مرحله سوم خود را از سر خواهد گرفت.

درحالی‌که گرانی کالاهای اساسی، سفره اقشار ضعیف جامعه را کوچک‌تر کرده، یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از طرح کالابرگ به عنوان نسخه‌ای موثر برای حمایت هدفمند از دهک‌های کم‌درآمد یاد کرد و خواستار اصلاح سریع اشکالات این طرح و تسریع در اجرای مرحله سوم آن شد.

با وجود توقف موقت طرح کالابرگ الکترونیکی در اردیبهشت‌ماه، حالا دولت بار دیگر از اجرای مرحله سوم این طرح سخن می‌گوید. اگر وعده‌ها محقق شود، یارانه دریافتی خانوارهای دهک‌های پایین در خردادماه با جهش قابل‌توجهی همراه خواهد بود؛ تا جایی که میزان یارانه برخی دهک‌ها به ۹۰۰ هزار تومان در ماه می‌رسد.

در آستانه اجرای سیاست‌های جدید بودجه‌ای و با توجه به محدودیت منابع، دولت تصمیم گرفته یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی را حذف کند؛ تصمیمی که پرسش‌های زیادی را در میان مردم درباره جزئیات و معیارهای دقیق این حذف به‌وجود آورده است. آیا درآمد شما در مرز خطر قرار دارد؟ چقدر تراکنش مالی ممکن است یارانه شما را قطع کند؟ این گزارش به تمام سؤالات شما پاسخ می‌دهد.

طرح کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یکی از اقدامات حمایتی مهم دولت، با هدف بهبود وضعیت معیشتی خانوارهای کم‌درآمد و ارتقای امنیت غذایی دهک‌های متوسط و پایین، در حال اجراست. این طرح که دهک‌های اول تا هفتم درآمدی را تحت پوشش قرار می‌دهد، با اختصاص اعتبار مشخص به هر فرد، امکان خرید کالاهای اساسی را فراهم کرده و در نهایت منجر به افزایش قدرت خرید خانوارها می‌شود.

در حالی که اعتبار مرحله دوم کالابرگ الکترونیکی رو به پایان است، ابهام درباره اجرای مرحله سوم همچنان پابرجاست. با وجود باقی‌ماندن ۱۲ هزار میلیارد تومان از بودجه اولیه، این مبلغ تنها پاسخگوی سه دهک پایین درآمدی است؛ آن‌هم نه به‌طور کامل. حالا پرسش این است: دولت چگونه می‌خواهد این شکاف را پر کند؟

در حالی که تورم و کاهش قدرت خرید دهک‌های متوسط و پایین جامعه را تحت فشار قرار داده، کارشناسان هشدار می‌دهند که حذف دهک‌های ۴ تا ۷ از این طرح می‌تواند فقر پنهان و نارضایتی اجتماعی را تشدید کند.

حذف یارانه‌ کارگران به‌دلیل خطاهای سامانه‌ای در دهک‌بندی درآمدی، موجی از نارضایتی در میان اقشار کارگری به‌وجود آورده است. استفاده از شاخص‌های نامعتبر و استناد به تراکنش‌های بانکی که الزماً بیانگر سطح واقعی درآمد و دارایی افراد نیست، موجب شده میلیون‌ها کارگر از دریافت حمایت‌های دولتی محروم شوند؛ مسئله‌ای که معیشت این قشر آسیب‌پذیر را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که مرحله سوم طرح کالابرگ الکترونیکی به دلیل کمبود منابع مالی هنوز آغاز نشده است. با صرف ۵۱ همت از ۵۷ همت بودجه تخصیص‌یافته، اجرای این مرحله به تأمین منابع جدید، از جمله حذف یارانه سه دهک ثروتمند در بودجه ۱۴۰۴، وابسته است.

با وجود تأکید صریح قانون بودجه ۱۴۰۴ بر حذف یارانه نقدی ثروتمندان، دولت هنوز در اجرای کامل این تکلیف عقب مانده است؛ منابعی که باید صرف حمایت از اقشار ضعیف و تأمین کالابرگ شوند، همچنان به حساب ثروتمندان و حتی مقیمان خارج از کشور واریز می‌شود. با فشار فزاینده بودجه‌ای و هشدار صریح رئیس‌جمهور، حالا چشم‌ها به ماه‌های آینده دوخته شده؛ آیا حذف ۱۷ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران بالاخره کلید می‌خورد؟

با نزدیک شدن به روزهای گرم تابستان و پایان مهلت استفاده از اعتبار مرحله دوم طرح کالابرگ الکترونیکی، بلاتکلیفی درخصوص زمان و نحوه اجرای مرحله سوم این طرح حمایتی، به دغدغه‌ای جدی برای بسیاری از خانوارهای مشمول تبدیل شده است. دولت پیش‌تر وعده داده بود که این سیاست با هدف حفظ قدرت خرید دهک‌های پایین درآمدی به‌صورت مستمر ادامه خواهد داشت، اما گذر اردیبهشت‌ماه بدون هیچ‌گونه واریزی، تردیدها را نسبت به تداوم این طرح افزایش داده است.در حالی که برخی منابع غیررسمی در فضای مجازی زمان‌هایی را برای واریز مرحله سوم اعلام کرده‌اند، مقامات وزارت رفاه تأکید دارند که آغاز فاز سوم منوط به تصویب در هیأت دولت و تأمین منابع مالی مورد نیاز است. هنوز هیچ اطلاعیه رسمی درباره زمان اجرای مرحله جدید منتشر نشده و این موضوع باعث سردرگمی میلیون‌ها خانوار واجد شرایط شده که چشم‌انتظار آغاز مرحله سوم هستند.

در حالی که روند حذف یارانه نقدی برای خانوارهای پردرآمد با جدیت ادامه دارد، بسیاری از یارانه‌بگیران در اردیبهشت با عدم واریز مواجه شده‌اند. به نظر می‌رسد دولت با تکیه بر داده‌های جدید، دهک‌بندی‌ها را بازبینی کرده و برخی را به دهک‌های بالاتر منتقل کرده است. در این گزارش، روش‌های استعلام دهک اقتصادی، ثبت اعتراض و پیگیری یارانه‌ها را مرور می‌کنیم.

دستور صریح رئیس‌جمهور برای حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی، بار دیگر موضوع یارانه‌ها را به صدر اخبار آورد. در شرایطی که دولت با کسری منابع مواجه است، تخصیص هزار همت (هزار هزار میلیارد تومان) برای یارانه‌های نقدی در بودجه ۱۴۰۴، چالشی بزرگ پیش روی سیاست‌گذاران قرار داده است. این تصمیم در حالی گرفته شده که بسیاری از خانوارهای پردرآمد همچنان یارانه دریافت می‌کنند، درحالی‌که این مبلغ تأثیری در زندگی آن‌ها ندارد.

دولت در بزنگاه‌های سیاسی، یارانه را به ابزار تبلیغاتی بدل می‌کند؛ کالابرگ را شارژ می‌کند، پولی به بازنشسته‌ها می‌دهد و سبد کالا توزیع می‌کند، اما همین که تب و تاب انتخاباتی یا مناسبت خاص فروکش کرد، حمایت‌ها ناگهان قطع می‌شوند و بهانه‌های همیشگی—«کسری بودجه» و «منتظر تصویب هیأت دولت»—جایگزین وعده‌ها می‌شود. توقف ناگهانی مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی، تنها یکی از مصداق‌ های تکراری این رفتار نمایشی است؛ در حالی که معیشت مردم هر روز در حال فروپاشی‌ست، حتی همان یارانه اندک هم به سرنوشت نامعلوم دچار شده است.

یارانه نقدی دهک‌های چهارم تا نهم در اردیبهشت ۱۴۰۴ روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت واریز می‌شود، اما برداشت آن تنها از ساعت ۲۴ همان روز آغاز می‌شود. در عین حال، حذف یارانه بیش از ۷۵۰ هزار نفر از ثروتمندان همچنان ادامه دارد.

با راه‌اندازی سامانه هوشمند یارانه‌ها، سرپرستان خانوار می‌توانند فرزندان شاغل و مستقل بالای ۱۸ سال را از ترکیب خانوار حذف کنند. این اقدام، گامی مهم در راستای اصلاح دهک‌بندی‌ها، افزایش دقت در پرداخت یارانه و کاهش نارضایتی‌هاست؛ به‌ویژه برای بازنشستگان و خانوارهایی که بار مالی فرزندان مستقل را دیگر به دوش نمی‌کشند.