در کار طراح دخالت نکنید

از نگاه رییس جشنواره ملی پوسترهای نمایشگاهی، حیات یک جشنواره و تداوم آن به عوامل متعددی از جمله تامین بودجه و تلاش جمعی بستگی دارد.

گسترش‌نیوز - دومین جشنواره ملی پوسترهای صنعت‌نمایشگاهی به ایستگاه پایانی نزدیک شده است. شنبه هفته آینده، کار داوری آثار ارسالی به جشنواره انجام شده و تکلیف برندگان دوره دوم مشخص می‌شود.

محمد وجدانی طراح و ایده پرداز مشهور کشورمان که سابقه طراحی آثار مهمی از جمله پوستر پنجمین جشنواره موسیقی فجر را در کارنامه دارد با قبول مسئولیت ریاست هیات داوران جشنواره دوم، باعث خواهد شد تا سطح رقابت ها ارتقا ویژه ای پیدا کند. او در گفتگو با گسترش نیوز راز موفقیت در طراحی رارا شنا همه ابعاد هنر می‌داند و از افراد علاقه مند به این حوزه می‌خواهد تا ذهن و چشم خود را بیش از گذشته به هنر آشنا کنند.

با وجدانی از کم رنگ شدن طراحی حرفه‌ای و امنیت شغلی نامناسب طراحان تا اهمیت برپایی جشنواره ملی پوسترهای صنعت نمایشگاهی صحبت کردیم. با ما همراه باشید:

اساسا مقوله طراحی در حوزه برگزاری رویداد‌ها (نمایشگاه همایش‌ها، جشنواره‌ها و...) چه نقشی ایفا می‌کند؟

هرکدام از این جشنواره‌ها یا نمایشگاه‌ها که به آن اشاره می‌کنید قاعدتا با هدف ویژه‌ای برگزار می‌شوند. بخشی از این اهداف توسط برگزارکنندگان به اشکال مختلف مثلا بروشور به اطلاع مخاطب می‌رسد. اما بخش دیگر و شاید مهم‌تر برعهده طراحی یا همان ارائه پوستر یا بیلبورد است. در این بخش است که چهره بسیار مهم طراحی خود را نشان می‌دهد. خلاقیت، رعایت تناسب بین تصاویر، جسارت، رنگ‌آمیزی درست و از این قبیل موارد نشان می‌دهد که در یک طرح چقدر به عکس‌العمل مخاطب توجه شده و چقدر در تحت تاثیر قرار دادن مخاطب یا بیننده موفق بوده. این مسائل است که طراحی را به شکل امری اساسی و بسیار مهم مطرح می‌کند.

دلیل اینکه امروز پوسترها و در واقع طراحی اصولی جایگاه خود را در عرصه رویدادها از دست داده چیست؟

پرسش بسیار خوبی است این موضوع دلایل متعددی دارد. من سعی می‌کنم کلی در این باره حرف بزنم. گرافیست به غیر از شناخت دقیق حوزه کار خود باید کوشیده باشد در عرصه‌های دیگر تا آنجا که می‌تواند کسب اطلاع کرده باشد. کمی تاریخ، کمی ادبیات، کمی موسیقی، کمی شناخت اجتماعی و از این قبیل. یعنی تصور نکند که چون صرفا یک طراح است نیازی ندارد تفسیر شعر یا موسیقی یا نقد فیلم بخواند. باید نگاه کند همه چیز را دقیق هم نگاه کند بخواند و به خاطر بسپارد، بعد پشت میزش بنشیند و مدادش را بردارد.

پیش از حضور کامپیوتر، گرافیست در پوسترش نشان می‌داد که چقدر به موضوعاتی که اشاره کردم آگاه است و چقدر زمان مصرف کرده تا ایده خودش را در قالب طرح ارائه کند، امروز، کامپیوتر اکثر گرافیست‌ها را تنبل کرده است. این باعث شده که در اکثر پوسترها، آگاهی طراحی از مواردی که ذکر کردم غایب باشد. می‌توان گفت که امروز در پوسترها فکر غایب است. مطلب دیگر توجه به تاثیر رنگ در بیننده است که می‌تواند سبب رفتارهای گوناگون در او شود.

مثلا اگر موضوع کار، یک کنسرت پیانو باشد، تا حد امکان باید از رنگ‌های تند استفاده نکرد. مگر اینکه توجیهی منطقی در کار باشد. گاهی اصلا به رنگ احتیاج نیست. مثلا در مواردی فقط رنگ کافی است. تعداد رنگ‌ها و تناسب کنار هم گذاشتن آنها موضوعی مهم است. اساسا مهمترین پیام در پس هر قطعه هنری، باید به شکلی عنوان شود که مخاطب تعبیر و تجسم خاص خودش را آزادانه داشته باشد.

مسئله دیگر انتخاب فونت است، نکته بعدی به‌کار بردن حداقل نوشته در طرح اصلی است به شکلی که مخاطب بتواند در سریع‌ترین فرصت ممکن دریابد این پوستر تبلیغاتی چه می‌خواسته بگوید. مسئله دیگر استفاده از نگاتیو است یعنی در اطراف نقطه‌ای که طرح اصلی یا فکر اصلی آنجاست، نباید چیزی درج شود.

نکته دیگر اینکه می‌توان برای ارائه طرح از حروف یاری خواست. پس می‌بینید که طراح باید خط را هم بشناسد. گاهی اتفاق می‌افتد که یک پوستر بیشتر از اصل رویداد در یاد مخاطب می‌ماند و آن را به دیوار اتاقش می‌آویزد.

در این مسیر متولیان امر در بخش‌های دولتی و خصوصی به چه شکل باید از طراحان حمایت کنند؟

سه عامل از نظر من اهمیت دارد. اول اینکه باید تحقیق کنند و ببینند کدام گرافیست تا امروز هم پوسترهای موفقی داشته و هم از حوزه کار خود شناخت و آگاهی دارد. در این شرایط کار و سفارش خود را به این افراد بسپارند. دوم این که به او زمان فکر کردن روی موضوع را بدهند و تصور نکنند قاشق‌سازی کاری ندارد یک مشت می‌زنی پهن می‌شود و از یک طرف می‌کشی، دراز می‌شود و قاشق حاضر است.

سوم اینکه وقتی گرافیست را برگزیدند به هیچ عنوان در کارش دخالت و اعمال نظر شخصی نکنند و از او نخواهند چیزی را برخلاف میلش تغییر دهد یا حذف کند. در نتیجه گرافیست پوستر را که آورد، دستمزدش را بدهند و سپاسگزاری هم بکنند و نهایتا اگر نخواستند چاپ نکنند.

این روزها بر همه ثابت شده که علم بهتر از ثروت نیست بنابراین اگر خواستند چاپ کنند، تصور نکنند چون دستمزد گرافیست پرداخت شده می‌توان نام طراح را از کنار پوستر برداشت. هیچ جای دنیا ندیده‌ام این برخورد را داشته باشند اما در ایران به راحتی نام طراح را از روی اثر بر می‌دارند!

جشنواره ملی پوسترهای نمایشگاهی چقدر در ایفای نقشی که تعریف شده موفق بوده است؟

تصور می‌‌کنم این رویداد چه در نخستین دوره و چه در دوره دوم، نقش بسزایی داشته و دارد. البته به عبارت بهتر کسانی که در ابتدا اجرای این فکر و گسترش آن را در نظر آوردند در حقیقت به نگاهی جهانی پیوستند. چرا می‌گویم به نگاهی جهانی پیوستند؟ برای اینکه پوستر یک هنر بومی نیست، پوستر مثل موسیقی یک زبان جهانی است، بسته سرزمینی نیست. فرانسه و خیلی از کشورهای دیگر هر سال یا هرچند سال برگزیده‌ای از پوسترهای مربوط به تمام اصناف را در قالب یک کتاب نفیس چاپ و عرضه می‌کنند.

این کتاب را که ورق بزنید، دلتان می‌خواهد اکثر آثار داخلش را قاب بگیرید و داشته باشید. نه بخاطر موضوعی که گرافیست براساس آن پوسترش را طراحی کرده، بلکه به‌خاطر فکر و اجرای زیبای گرافیست. رویدادهای این پوسترهای تبلیغاتی نه برای شما آشناست نه اهمیتی دارد، متن را هم که حالا به هر زبانی باشد نمی‌دانید. این شیفتگی شما را ترغیب می‌کند برای پیوستن به یک زبان جهانی. بنابراین نباید به موفق بودن یا نبودن جشنوراه ملی پوسترهای صنعت نمایشگاهی فکر کنید. بلکه باید تداوم آن را مد نظر داشته باشید.

نقاط قوت و ضعف این جشنواره از نگاه شما چیست؟

نقاط قوت و ضعف جشنواره به جشنواره و برگزارکنندگان آن مربوط نمی‌شود. به همه کسانی مربوط می‌شود که می‌توانند نقاط قوت را گسترش دهند و از طرف دیگر از نقاط ضعیف بکاهند. حیات یک جشنواره و تداوم آن به عوامل متعددی از جمله تامین بودجه کارها بستگی دارد همه اینها را که کنار هم بگذاریم دیگر به نقاط قوت و ضعف نباید فکر کنیم. باید به ادامه راه بیاندیشیم. ادامه راه شاید بهتر و زیباتر از رسیدن یا نرسیدن به مقصد باشد.

در راستای ایجاد امنیت شغلی برای طراحان برجسته چه باید کرد؟

چرا می‌گویید طراحان برجسته؟ خب درست است که طراحان برجسته هم داریم ولی بقیه طراحان هم طراحند دیگر. باید همه را حمایت کرد. این طراحان تا آنجا که من اطلاع دارم مثل بسیاری دیگر از هنرمندان، امنیتی اصلا ندارند. شاید یکی از کارهای جانبی همین جشنواره این باشد که بروند ببینند این عزیران به جز سفارشی که گاهی می‌گیرند، به واسطه شرایط زندگی در چه موقعیتی به سر می‌برند و به عنوان مثال اگر خواستند خودشان را بیمه کنند پولش را دارند یا نه.

در حوزه داوری آثار سال ۹۷، بیشتر چه نکاتی را مدنظر قرار می‌دهید؟

داوران ارجمند دیگر را نمی‌دانم، می‌توانید از خود آنها بپرسید اگرچه در انتخاب، تصمیم مشترکی خواهیم گرفت ولی من دیدم از میان آثار ارسال شده بهتر است به ویژگی‌های یک پوستر خوب، یعنی مثلا سادگی یا گویایی یا تناسب رنگ‌ها یا خلاقیت یا حروف‌گذاری یا توجه به هویت فرهنگی و از این قبیل که پیشتر اشاره کردم، فکر نکنم در بین همین آثار موجود ببینم کدام آنها در رساندن پیام موفق بوده‌اند و در تصویر کردن این پیام آگاهانه‌تر عمل کرده‌اند. امید دارم داوران دیگر و من در داوری، راه خطا نرفته باشیم.