کُوویدُلار؛ بیداری اقتصاد بیمار

دکتر روزبه مفیدیان - مشاور ارشد بنیاد نخبگان مازندران

در دنیای امروز اقتصاد رُل سرمایه‌گذاری در بالندگی و شکوفایی، بسیار حائز اهمیت و غیر قابل کتمان است و به واقع در عدم و نبود سرمایه گذاری، امکان رشد و پویایی سیاست‌های اقتصادی مُیَسَر نمی‌شود و بسیاری از هدف گذاری‌های مرتبط با این بخش محکوم به شکست خواهد بود.

مصادیق گسترده‌ای برای تولید سرمایه و تزریق نقدینگی به بازار وجود دارد. در مجاورت خاک ایران کشورهای عربی با فوران پول و سرمایه، حساب پیشرفت خود را از سایر کشورهای منطقه جدا کرده‌اند. آنها اعتقاد دارند بدون طلای سیاه، سرمایه‌گذاری آنها به ثبات و امنیت نمی‌رسد و در حقیقت دستیابی به اقتصاد مولد و متجلی اَبتَر، ناقص و نارَس خواهد بود. این حجم از سرمایه در گردش و توسعه صادراتی موجب برون رفت هر کشور نوپا و ایده ال گرایی از بحران‌های اقتصادی قرن حاضر می‌شود و در این برهه نیز همین عامل سبب تسریع و تسهیل مشکلات اقتصادی برای کشورهای عرب زبان بشمار می‌آید.

اقتصاد پایدار همواره منتج به توسعه پایدار می‌شود. چون یک اقتصاد پایدار به تعادل ختم می‌شود و در این شرایط بنگاه‌های اقتصادی رشد می‌کنند یا در بدترین حالت کوچک‌تر شوند اما به غایت، برای رسیدن به تعادل و آرامش می‌جنگند. اکونومیست‌های اکولوژیک، حامیان اصلی ایده اقتصاد پایدار یا ایستا، ادعا می‌کنند که منابع طبیعی نمی‌تواند از رشد نامحدود تولید و ثروت حمایت کند. زیرا افزایش جمعیت، بالاخره باعث کاهش دستمزد‌های نیروهای انسانی می‌شوند و منابع طبیعی را که به طور فضاحت باری رو به کاهش هستند، مصرف کرده و به اتمام می‌رسانند. این تخریب منابع حیاتی و استفاده بی‌رویه از محیط‌زیست سبب بروز نوعی دگردیسی و دگرگونی همزمان در محیط‌زیست انسانی و زیستی شده است که امروز با بحران کرونا ویروس یا کووید-۱۹ در منازعه است.

کره زمین پس از کرونا دنیای بی‌نظیری خواهد بود اگر انسان‌ها با تغییر رفتارهای خود و ادامه روند حمایتی از منابع زیستی محل مناسبی برای همزیستی فراهم آورند. بررسی‌های سازمان‌های معتبر پایشگر محیط‌زیستی بر این گواه است آلودگی هوا در کشورهای مختلف کاهش چشمگیری پیدا کرده و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده غلظت ذرات معلق و ریزگردها افت قابل محسوسی داشته باشد.

کاهش سفرها و کاهش آلایندگی‌های کربنی، کاهش گازهای گلهانه‌ای و کاهش گرمایش زمین از اثرات مثبتی است که در کره پساکرونا به حالت عادی بر خواهد گشت و معلوم نیست شاید به‌صورت افسارگسیخته‌ای اوج بگیرد، بلکه ضررهای مالی به‌وجود آمده را جبران کند. به عقیده دانشمندان تنها یک اتفاق نادر همچون تهدید ناگهانی این‌ چنینی برای موجودیت بشر می‌توانست چنین تحولات مثبت گسترده‌ای را با این سرعت در محیط‌زیست در معرض نابودی ایجاد کند.

باشیوع کووید-۱۹ مشاغل زیادی از دست رفته یا فعالیتشان کاملا متوقف شده است و بقای میلیون‌ها کسب‌وکار با تهدید مواجه شده، فعالیت‌های اقتصادی تعطیل شده، بازارهای سهام وارد مارپیچ نزولی شده و همزمان با کاهش انتشار کربن و ذرات آلاینده، قیمت نفت خام با سقوط به کف ۱۸ ساله خود به حدود ۲۰ دلار برای هر بشکه رسیده است. این تحولات دقیقا در تضاد با چیزی است که بسیاری برای دهه‌ها خود را وقف دستیابی به آن کردند. بانک توسعه آسیا پیش‌بینی کرده است ضرر ۳۵۰ میلیارد دلاری در انتظار جهان است و چین با حداکثر به میزان دو سوم از این ضرر مالی را تجربه خواهد کرد.

از سوی دیگر، نظام اقتصادی کلان کشور توسط مجموعه‌ای از تصمیمات سیاسی اداره می‌شود که باید در یک چارچوب کارامد اتخاذ شود. این تصمیمات باید در حوزه‌های گوناگون هم افزا و هم راستا با مقتضیات انتخاب شوند تا در تعامل با شرایط برونزای بیرونی و محیط اقتصادی و غیر اقتصادی به نحو موثری دنبال شود. بدیهی است هر چقدر شدت تاثیرگذاری مسائل برونزا پیچیده تر شود، قدرت تاثیرگذاری سیاست‌های اقتصادی بر روند حرکت متغیرهای اقتصادی محدودتر خواهد بود. در واقع در قالب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مقام پولی به گونه‌ای عمل می‌نماید که بخش پولی از از فعالیت‌های بخش اقتصادی حمایت نماید تا اقتصاد به مرحله تعادل و آرامش برسد. بنابراین مقاومت اقتصادی به نوعی مفهوم پایداری را با خود بهمراه دارد.

اقتصاد ما یکی از موارد نادری خواهد بود که این روند را با خسارات نسبتا کمتر و در مدت زمانی کوتاه‌تری پشت سر خواهد گذاشت؛ که این نه به دلیل رشد اقتصادی ایران بلکه در ژرفای بیداری اقتصاد ایران نهفته است و از جنبه‌های مثبت و منفی قابل بررسی و راهکارسنجی‌ است. همچینن به دلیل روند مثبت رشد اقتصادی کشور در ماههای اخیر انتظار داریم در سه ماهه پایانی سال جدید شاهد تداوم این رشد باشیم.