صنعت شیشه؛ توانمند اما راکد

شاپور پشابادی، دبیر اتحادیه‌ها و اصناف

گسترش‌نیوز: حال صنعت شیشه درمجموع چگونه است؟ هنگام پاسخ دادن به این سوال باید محتاط بود چون هر یک از بخش‌های آن، شرایط خاص خود را دارند و نمی‌توان یک حکم کلی صادر کرد. بی‌توجهی به این واقعیت اساسی سبب می‌شود که برای همه بخش‌های آن نسخه واحدی، پیچیده شود. هرکسی با کمترین آشنایی با وضعیت و چالش‌های پیش‌روی این حوزه، می‌داند که دردها و درمان‌ها، بسته به بخش و قسمتی که از آن سخن گفته می‌شود فرق دارد.

در نگارش این مقاله بیش و پیش از هر چیز به گفته‌ها و گزارشات اهالی این صنعت تکیه کرده‌ام زیرا بر این اعتقادم که هیچ‌کس به‌اندازه فعالان یک صنف در جریان وضعیت کسب‌وکار و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو نیست. در همین راستا گسترش‌نیوز، ظرف یک ماه گذشته با شمار زیادی از تولیدکنندگان کوچک و بزرگ این صنعت به گفت‌وگو نشسته و نظر مدیران و مسولان آنها را در درباره جوانب مختلف کسب‌وکارشان جویا شده است. اگر بخواهیم تصویر به نسبت کاملی از وضعیت این صنف صنعتی مهم ارائه کنیم باید ۴ موضوع مهم را از نظر دور نداریم: کسب‌وکار، ظرفیت‌ تولید، صادرات و فناوری. در اینجا مجال پرداختن به همه ابعاد این صنعت را نداریم پس در گام اول سعی می‌کنیم وضعیت کسب‌وکار در صنعت شیشه را به‌صورت اجمالی بررسی کنیم.

قصه پرغصه شیشه خودرو و شیشه ساختمانی

حال هر صنعتی قبل از هر چیز به وضعیت بازار و کسب‌وکار بستگی دارد چون وضعیت بازار است که ظرفیت تولید را مشخص می‌کند. متاسفانه این روزها بیشتر مدیران کارخانه‌ها بازار کسب‌وکار را رضایت‌بخش نمی‌دانند. بخش زیادی از رکود به وجود آمده، نتیجه رکود عام‌تری است که برای کل بازار و اقتصاد کشور به وجود آمده است. نگفته پیداست که نمی‌توان نقش سوءمدیریت‌ّها، سیاست‌های بحث‌برانگیز و کارشناشی‌نشده را در ایجاد یا حداقل تقویت رکود بی‌تاثیر دانست و ما در ادامه بررسی‌هایی که به عمل می‌آوریم درباره تک‌تک آنها سخن خواهیم گفت اما هر ذهن واقع‌بینی می‌پذیرد که درحال‌حاضر، کمتر حوزه تولیدی و خدماتی یافت می‌شود که کسب‌وکارش در اوج باشد. رکود دامن همه بخش‌ّ‌های صنعت شیشه را گرفته است اما بار رکود بر شانه‌ّ‌های دو بخش، بیشتر از سایرین سنگینی می‌کند: شیشه‌های خودرو و ساختمان. البته این وضعیت چندان عجیب نیست چون صنعت خودرو و مسکن و ساخت‌وساز در رکود به سر می‌برند.

به‌خصوص، عرصه بر آنهایی که منحصرا شیشه خودرو، تولید می‌کنند یا عمدتا روی این نوع تمرکز کرده‌اند تنگ شده است. سنگین‌وزن‌هایی مثل صنایع شیشه گیلان و سایپا شیشه، سخت‌ترین روزهای تاریخ خود را پشت سر می‌گذارند و حداقل انتظاری که می‌رود آن است که هر چه زودتر به وضعیت طلب‌های چند ده میلیاردی آنها رسیدگی شود. در بخش شیشه‌های ساختمانی هم با انجام یکسری اصلاحات می‌توان از تاثیرات نامطلوبی که رکود بخش ساختمان به‌جا می‌گذارد کم کرد. از همه مهم‌تر، بازنگری قوانین است. به‌عنوان‌مثال شهرداری‌های می‌توانند رویکرد مساعدتری در قبال نمای شیشه‌ای ساختمان‌ها داشته باشند. گفت‌وگو با فعالان این حوزه و توجه به تجربیات کشورهای دیگر نشان می‌دهد که شیشه برخلاف تصوری که همگان دارند به لحاظ مقاومت و امنیت دست‌کمی از مصالح ساختمانی کلاسیک ندارد. این تدبیر به‌نوبه خود می‌تواند سرانه مصرف شیشه را تا حدی به میانگین جهانی نزدیک‌تر کند.

اصلاح قوانین می‌تواند به رونق بازار و تولید یکی از زیرمجموعه‌های نوظهور صنعت شیشه که شیشه‌های تزئینی یا دکوراتیو باشد کمک کند. بیشتر فعالان این حوزه، تولیدی‌های کوچک و متوسط مقیاس هستند و عمر بسیاری از آنها هنوز دورقمی نشده است. خوشبختانه فرهنگ استفاده از شیشه‌های تزئینی چند سالی است که اندکی جان گرفته است اما هنوز همه‌گیر نشده است. تعداد شرکت‌های تولیدی که در این وادی فعالیت می‌کنند زیاد است و یاری‌رسانی به آنها در کنار اشتغالی که می‌آفریند می‌تواند صادرات‌محور شود و درآمد ارزی خوبی را نصیب کشور کند. رفع قوانین غیر لازم و کمک به مطرح شدن این قبیل کارخانه‌ها و کارخانه‌ها می‌تواند راه‌گشا باشد. مشکل اصلی این نوع تولیدی‌ها جانیفتادن فرهنگ استفاده از تولیدات تزئینی آنهاست. به نظر می‌رسد که عاجل‌ترین راه برای حمایت از آنها تسهیل حضور در نمایشگاه‌های مرتبط باشد زیرا فرهنگ‌سازی قبل از هر چیز درگرو دیده شدن است و نمایشگاه فرصتی است برای نمایش و اعلام وجود.