سایه روشن اقتصاد نشر با ورود فناوری

پس از آنکه بازار نشر در کش و قوس پذیرش کتاب‌های الکترونیکی و جایگزینی آن با مدل کلاسیک کتاب در حال آزمون و خطا بود، مدتی است کتاب صوتی به عنوان یکی از ابزارهای رسیدن به فرهنگ کتابخوانی بازار نشر را تحت‌شعاع خود قرار داده است.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: بازار نشر که این روزها به دلیل فراز و نشیب در نحوه چاپ و عرضه آثار خود با مشکلات متعددی روبه‌رو است و از نبود مخاطب جدی رنج می‌برد با هر دستاویزی تلاش می‌کند فضایی ایجاد کند تا آمار بسیار محدود مطالعه‌کنندگان کتاب به رقم قابل قبولی برسد. اما در این میان کارشناسان و نویسندگانی هم هستند که با ورود ابزارهای جایگزین به جای کتاب به شدت مخالف هستند و معتقدند عادت خواندن کتاب کاغذی و ورق زدن اوراق کتاب را نمی‌توان با هیچ وسیله و ابزار جدیدی عوض کرد. از این رو است که بسیاری از بازارهای مطرح در سطح بین‌المللی نیز نمی‌توانند با انکار بازار کلاسیک کتاب به صورت کامل مستقل اقدام به انتشار و توزیع کتاب‌های صوتی و الکترونیکی کنند. ای‌بوک در جدال با قدرت کتاب‌های کاغذی نتوانست رضایت مخاطبان را در سطح عمده‌ای برآورده کند و شاید این مثال باعث شود ناشران در قدم‌های خود برای انتشار کتاب‌های صوتی دست به عصا حرکت کنند. غلامحسین سالمی نویسنده درباره انتشار کتاب به صورت الکترونیکی می‌گوید: «من مخالف صد درصد کتاب الکترونیکی هستم. خودم دوست دارم که بوی کاغذ را حس کنم. اگر دست من بود که حروف‌چینی دیجیتال را هم کنار می‌گذاشتم و حروف‌چینی را به همان شکل دستی انجام می‌دادم. کتاب باید جان و خون داشته باشد و شما باید خون کتاب را حس کنید. متأسفانه همه چیز دارد به طرز اشتباهی جلو می‌رود. حسین سناپور معتقد است کتاب صوتی فی‌نفسه عیبی ندارد، اما می‌گوید با تبدیل کتاب‌هایش به کتاب صوتی موافق نیست. حسین سناپور می‌گوید: شرایط کنونی کشور ما هنوز برای این کار مناسب نیست. ما تازه قدم‌های اولیه را برمی‌داریم. هنوز حق قانونی کتاب‌های ما رعایت نمی‌شود و به راحتی کپی می‌شوند. با توجه به این دلایل ترجیح می‌دهم کتاب‌هایم به کتاب صوتی تبدیل نشوند. اگر این مسائل حل شوند، چرا که نه، موافق این کار هستم. سناپور درباره اینکه آیا کتاب‌های صوتی با توجه به مزایایی که دارند به عنوان مثال گوش دادن به آنها هنگام رانندگی، می‌توانند رقیب و یا جایگزینی برای کتاب‌های کاغذی و الکترونیک در آینده شوند، به ایسنا گفت: فکر نمی‌کنم بتوانند رقیب یا جایگزین آنها شوند. این کتاب‌ها بیشتر مکمل کتاب کاغذی خواهند بود، زیرا کسانی که این کتاب‌ها را گوش می‌دهند در شرایطی هستند که امکان خواندن کتاب را ندارند، اما می‌توانند به آن گوش دهند. این مدرس داستان‌نویسی با اشاره به استفاده غیرقانونی از متن کتاب‌ها در فضای مجازی گفت: برخی از سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی کتاب‌های الکترونیک و یا حتی کتاب‌های صوتی را به صورت غیرقانونی منتشر می‌کنند و شرایط هرج و مرجی ایجاد کرده‌اند که مشکل‌ساز است. باید شرایط قانونی اعمال شود. حقوق‌دان‌ها، ناشران، وزارت ارشاد و نیروهای انتظامی باید به این وضع سروسامان دهند اما این را که سازوکارش چطور باشد نمی‌دانم. سناپور درباره اینکه چه کارهایی برای جذابیت بیشتر کتاب‌های صوتی می‌توان انجام داد، گفت: باید متخصصان و شرکت‌های تولیدکننده این کتاب‌ها نظر دهند، شرکت‌ها راه‌های مناسب را پیدا می‌کنند که محصولات خود را چطور به‌دست مخاطب برسانند، گاهی استفاده از صدای نویسنده ممکن است عامل جذابیت باشد و گاهی استفاده از صدای هنرپیشه‌های رادیو و سینما، گاهی استفاده از موسیقی و گاهی افه‌های صوتی، و یا طرق دیگری که لابد به کتاب و نویسنده بستگی دارد، که دیگر تشخیصش با شرکت تولیدکننده است. علی خدایی هم در این باره می‌گوید: امیدوارم کتاب صوتی نوعی آشتی و توجه به کتاب و میراث فرهنگی را به همراه داشته باشد و نوعی تازه و خلاق در سبک زندگی ما باشد نه یک مد روز. این داستان‌نویس در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه کتاب صوتی «نزدیک‌ِ داستان» با صدای او ازسوی نشر چشمه تهیه شده و همراه کتاب عرضه می‌شود، گفت: من از کسانی هستم که از تبدیل کتاب‌هایم به کتاب صوتی استقبال می‌کنم بنابراین مخالف کتاب صوتی نیستم اما خودم از آنها به طور تقریبی استفاده نمی‌کنم، کتاب کاغذی را ترجیح می‌دهم و دوست دارم چشم‌هایم متن و واژه‌ها را ببیند. من به این شیوه عادت کرده‌ام. گوش دادن به کتاب به تربیت نیاز دارد. او گفته: کتاب‌های صوتی راه‌حلی است که کتاب و نوشتار هرچند گویا بین مردم برود. در بسیاری اوقات می‌شود به آنها گوش داد. چند سال پیش ماهنامه همشهری داستان برای داستان‌ها این کار را انجام داد و اتفاقا با استقبال روبه‌رو شد. این کار کم‌کم علاقه‌مندان خود را پیدا کرد و شخص به جای شنیدن موسیقی‌هایی که مدام تکرار می‌شدند این داستان‌ها را می‌شنید. خدایی درباره اینکه کتاب‌های صوتی می‌توانند رقیب و جایگزینی برای کتاب کاغذی باشند و ناشران باید خود را به‌روز کنند یا خیر، اظهار کرد: باید برای این سوال به زمانی که ای‌بوک آمد مراجعه کنید. آیا ای‌بوک جای کتاب کاغذی را گرفت؟ هرکدام از اینها جایگاه خود را دارند. کتاب صوتی یا فیلم‌هایی که براساس آثار ادبی ساخته می‌شود همین‌طور، هرکدام جای خود را دارد و اینها باید به یکدیگر کمک کنند که جلو بروند. ورود فناوری‌های جدید در عرصه بازار نشر باید به رونق و افزایش تعداد مخاطبان و کتابخوان‌ها اضافه کند. بازار نشر ایران مدت‌ها است دچار بیماری نادیده‌انگاری است و از این منظر نمی‌توان توقع داشت مسکن‌هایی همچون ای‌بوک‌ها بتوانند بر روند احتضار این بیمار تاثیر شگفت‌انگیزی بگذارند. با این حال جدال با فناوری‌های جدید هم همواره رقابت بین سنت و مدرنیته را به سود ابزارهای جدید می‌کند و از این منظر باید منتظر واکنش مثبت بازار کتاب به ورود فناوری‌های جدید باشیم.