سورپرایز نفتی چین برای اقتصاد ایران

 نخستین نکته آن که طبق داده‌های بانک مرکزی فروش نفت در شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ حداقل یک میلیون و دویست هزار بشکه در روز بوده که در روزهای اخیر یادداشت بلومبرگ نیز آن را تایید کرده است. به علاوه این ارقام نشان می‌دهد بسته‌ شدن بودجه ۱۴۰۱ منطقی بوده و از طرفی راز افزایش شدید تنخواه دولت نزد بانک مرکزی در ابتدای سال نیز به همین مسئله باز می‌گردد. از طرف دیگر این داده‌ها نشان می‌دهد در شش ماهه اول خروج سرمایه شش میلیارد دلاری اتفاق افتاده که نشان می‌دهد دست بانک مرکزی در کاهش نرخ دلار چندان باز نیست. نکته مهم دیگر در این گزارش رشد ۴.۴ درصدی مصارف خصوصی در سه ماهه دوم سال ۱۴۰۰ بود که می‌توانست نوید بخش خروج اقتصاد ایران از دوران کرونا باشد، اگر تشکیل سرمایه ثابت به صورت حقیقی ۱۳ درصد کاهش نمی‌یافت.

رشد نفتی و رکود ساختمانی

ارقام گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد اقتصادی ایران در سه ماهه اول سال ۶.۲ درصد بوده که در سه ماهه دوم به یک درصد رسیده است. در مجموع سهم اصلی رشد اقتصادی را نفت داشته است و پس از آن بخش خدمات که ارتباط مستقیمی میان این دو قسمت نیز وجود دارد. متاسفانه بخش کشاورزی همچنان منفی ۲ رشد داشته و بخش معدن و ساختمان نیز با رشد منفی ۱.۶ و منفی ۲۰ درصدی همچنان منفی‌تر شده‌اند. در واقع رشد منفی بخش ساختمان نشان می‌دهد رکود محض در این صنعت حاکم بوده که در تابستان حتی بدتر نیز شده و از منفی ۱۲ درصد در بهار به منفی ۲۱ درصد در تابستان رسیده است.

آب رفتن توان رفاهی کشور برای آینده

از طرف دیگر سمت هزینه‌ها نشان می‌دهد عمده رشد نیمه اول سال از محل افزایش هزینه‌های مصرفی بوده که در سه ماهه دوم، سهم دولت پررنگ‌تر بوده است. هزینه‌های مصرفی خصوصی در بهار ۲.۱ و در تابستان ۴.۴ درصد بود و در مقابل بخش دولتی در بهار ۰ درصد اما در تابستان ۶.۵ درصد رشد حقیقی داشته است. متاسفانه باز هم رشد سرمایه‌گذاری در تابستان منفی‌تر شده و از منفی ۳.۸ درصد به منفی ۱۳.۱ درصد رسیده است که معنایی جز از دست رفتن ذخایر انباشته سرمایه در کشور ندارد. اما در طرف تجارت خارجی نکات مهم‌تری وجود دارد.

نفت به کمک دولت رئیسی آمده است

داده‌های تجارت خارجی نشان می‌دهد در شش ماهه اول سال حدود ۱۸.۶ میلیارد دلار نفت به فروش رسیده که شامل نفت خام، فرآورده‌های نفتی، مایعات و میعانات گازی بوده است. به علاوه حدود ۱۷.۴ میلیارد دلار نیز صادرات غیر نفتی بوده که در مجموع سهم صادرات را ۳۶ میلیارد دلار و در مقابل ۲۸ میلیارد دلار واردات اتفاق افتاده است. اگر میزان سهم میعانات را از صادرات نفت کم کنیم، طبق آمار گمرک برای شش ماهه اول سال، به صورت خالص حدود ۱۴.۵ میلیارد دلار صادرات نفت اتفاق افتاده که با احتساب تخفیف حدودا ۲۰ درصدی برای نفت ایران به دلیل تحریم عملا روزانه ۱.۲ میلیون بشکه نفت در روز به فروش رسیده است که معانی خاص خود را دارد.

ولخرجی‌های دولتی به امید درآمدهای نفتی

با توجه به اینکه معمولا بین سه ماه تا شش ماه طول می‌کشد تا دسترسی به منابع نفتی اتفاق بیفتد، احتمالا به دولت در اوایل سال انگیزه داده بود تا سقف تنخواه دولت نزد بانک مرکزی را افزایش بدهد؛ چرا که از حصول این منابع تا انتهای سال اطمینان نسبی داشته و بازگشت آن به بانک مرکزی را ممکن می‌دانسته. در واقع ولخرجی‌های ابتدای سال ریشه در انتظار برای آمدن منابع نفتی داشته است. اما این میزان فروش نفت فرصت خوبی را در اختیار دولت جدید قرار داده تا بتواند برخی سیاست‌های اصلاحی را با زخم کم‌تر پیگیری کند. که برخی از نتایج آن را در کاهش نرخ سود هفته‌های اخیر و نیز کاهش نسبی دلار مشاهده کردیم. اما در همین مورد خبر بد آن است که از ابتدای سال حدود ۶ میلیارد دلار خروج سرمایه اتفاق افتاده که باز هم هدیه ایران بوده است به کشورهای همسایه و کشورهای دیگر.