ایران چه امتیازاتی از یک توافق می خواهد؟

همزمان با شروع دور جدید مذاکرات میان ایران و طرف‌های حاضر در معاهده برجام، تب تند پیش‌بینی‌های اقتصادی بالا گرفته است. وجود اتمسفر خوشبینی پیرامون امکان توافق میان ایران با طرفین غربی بر سر مسائل مورد مناقشه، باعث شد تا گسترش نیوز، با فریدون مجلسی دیپلمات اقتصادی بازنشسته و استاد دانشگاه نسبت به نیازها و انتظارات اقتصادی ایران از این توافق، به گفت‌وگو بنشیند. این استاد دانشگاه معتقد است ایران به دلایل داخلی امکان بهره‌برداری مطابق با انتظارات خود از برجام را ندارد ولی با این حال خوش‌بین به شکل‌گیری یک توافق پایدارتر نسبت به توافق پیشین است.

چه مزایایی برای ایران در توافق وجود دارد؟

نماینده پیشین ایران در بانک جهانی در پاسخ به پرسشی پیرامون مزایای اقتصاد یک توافق سیاسی و امنیتی مطلوب برای ایران، اظهار داشت: ایران از یک توافق خوب چندین توقع مختلف را دنبال می‌کند. به طور مثال ایران خواهان بازیابی سهم خود از فروش نفت در بازار جهانی و همچنین افزایش سهم خود در بازار گاز و کالاهای پتروشیمی است. همچنین ایران به علت فرسودگی در زیرساخت‌های عمرانی پیشین و همچنین نیمه تمام ماندن بسیاری از پروژه‌های عمرانی خود، نیازمند جلب سرمایه‌گذاری و تکنولوژی و دانش فنی خارجی نیز هست. به نظر می‌رسد به رغم تمام شعارها، بخش وسیعی از طبقه فن‌سالار ایرانی مایل به ادغام در بازارهای جهانی است. بحث مهم دیگری که ایران از یک توافق با مزایای اقتصادی مثبت توقع دارد این است که درهای امکانات بیمه‌ای و بانکی دنیا به روی ایران گشوده شود. یعنی ایران بتواند دوباره به شبکه بیمه‌ای دنیا بپیوندد و از طرف دیگر هم امکانات بانکی جهانی نظیر وام‌های خارجی با بهره بسیار پایین و همچنین فاینانسینگ برای پروژه‌های مختلف به وجود بیاید.

دلایل عدم مطلوبیت اقتصادی توافق پیشین

فریدون مجلسی در ادامه و در واکنش به چرایی عدم بهره‌مندی ایران از مزایی برجام در توافق پیشین، ضمن متفاوت دانستن ماهیت آن توافق با توافق احتمالی پیش رو، خاطرنشان ساخت: توافق پیشین دچار نقایص حقوقی بسیاری بود و دیدیم که ایالات متحده با استفاده از چند مستمسک حقوقی از آن خارج شد و ضمن داشتن قید الزام‌آوری در بسیاری از موارد برای ایران، برای بسیاری از طرفین هیچ گونه الزام‌آوری حقوقی را فراهم نمی‌ساخت. نکته دیگری که باید در این زمینه مورد توجه شما و سایر رسانه‌ها هم قرار بگیرد این است که ایران یکسری مشکلات داخلی دارد که جذابیت امکان سرمایه‌گذاری در ایران را به رغم داشتن پتانسیل‌های بسیار بالا از میان می‌برد. نرخ تورم بالا در ایران و کیفیت پایین سیستم بانکی و عدم توانگری قابل توجه در شرکت‌های بیمه‌ای و ضعف در ساختارهای الکترونیک و قوانین مالکیت و تجارت در ایران در کنار عدم پیوستن دولت ایران به معاهدات منع پولشویی و عدم تصویب لواح چهارگانه در داخل ایران، جذابیت سرمایه‌گذاری در ایران را در مقایسه با سایر کشورهای منطقه که در تمامی پارامترهای یاد شده وضع بهتری از ایران دارند، بسیار پایین می‌آورد. 

توافق با دولت‌ها یا شرکت‌ها؟ مسئله این است!

وی افزود: اکنون شرایط تمامی پارامترهای یاد شده نسبت به سال ۹۴ در وضعیت بسیار بدتری هستند. این نکته را نباید از نظر دور داشته باشید که در اروپا و آمریکا، شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در هیچ جایی از جانب دولت تشویق یا ترغیب هم نمی‌شوند چه برسد به این که بخواهند به اجبار مجبور به سرمایه‌گذاری بشوند. مثلا اگر خاطرتان باشد شرکت‌های توتال فرانسه و ساینوپک چین، با ایران قرارداد سرمایه‌گذاری با ارزش بیش از پنج میلیارد دلار امضا کردند اما حتی به رغم پافشاری‌های دولت‌هایشان برای ماندن در ایران نماندند. یا قراردادهای خرید هواپیمای از شرکت‌های بوئینگ و ایرباس و ای‌تی‌آر و بقیه را به یاد بیاورید و یا قرداد بیش از ۸۰ میلیارد دلار فاینانس بانکی با بانک‌های مختلف غربی و شرقی امضا شد اما یک سنت از این قراردادها عملیاتی نشد. 

خوشبینی زیاد ممنوع!

این استاد دانشگاه در پایان متذکر شد: اکنون ایران نسبت به شرایط شش سال قبل با نرخ تورم بسیار بالاتری دست و پنجه نرم می‌کند و آن هماهنگی که در سیاست خارجی کشور در آن زمان وجود داشت، دیگر وجود ندارد یا بهتر است بگوییم که نسبت به آن زمان بسیار کمرنگ‌تر شده است. بنابر این باید این موارد را به عنوان اهرم فشار در دست طرف مقابل قلمداد کنیم و با این حال توقع امتیازگیری بیشتر برای طرف ایرانی را نداشته باشیم. با همه این اوصاف من بسیار خوشبینم که یک توافق پایدارتری نسبت به توافق پیشین شکل بگیرید که هرکس بنابر میل و اراده شخصی خود نتواند اقدام به نقض آن کند.