گزارش اختصاصی گسترش نیوز:
قیمت لوبیا چیتی بازار را شگفت زده کرد
قیمت لوبیا چیتی در پنج سال گذشته از حدود ۹۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۹ به نزدیک ۴۰۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۴ رسیده و بیش از چهار برابر شده است. دلیل این رشد، افزایش هزینه‌های تولید، نوسان ارز، کاهش محصول در بعضی مناطق و مشکلات توزیع است. فاصله قیمت بین کشاورز (۲۸۰–۳۰۰ هزار تومان) و فروش در بازار (۳۴۰–۴۵۰ هزار تومان) فشار روی خانوارها را بیشتر کرده است، با این حال موجودی بازار هنوز کافی است.
لوبیا چیتی از جمله حبوبات پرمصرف و راهبردی سفره خانوار ایرانی است. طی پنج سال اخیر نوسانات قیمت این محصول چشمگیر بوده و تغییرات نرخ ارز، افزایش هزینه‌های تولید، کاهش محصول در برخی سال‌ها و اختلال در زنجیره توزیع همگی به افزایش سطح قیمت‌ها دامن زده‌اند.
بررسی‌های میدانی و آمارهای رسمی نشان می‌دهد که اگرچه در سال‌های ابتدایی این بازه قیمتی نسبتاً پایین‌تر بوده، اما از سال‌های میانی تا اکنون بازار وارد فاز گرانی و جهش قیمتی شده است؛ به‌طوری که شکاف بین قیمت سرِ مزرعه و قیمت عرضه در خرده‌فروشی نیز به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است. در این گزارش خبرنگار گسترش نیوز به بررسی تغییرات قیمت لوبیا چیتی در یک دهه اخیر می‌پردازد و تحلیلی از وضعیت کنونی بازار و اظهارنظرهای اتحادیه‌ها ارائه می‌دهد.
روند قیمتی و عوامل مؤثر
طی پنج سال گذشته بازار لوبیا چیتی تحت فشار چند عامل ساختاری و کوتاه‌مدت قرار داشته است. رشد هزینه‌های تولید (بذر، کود، سوخت و دستمزد)، افزایش نرخ ارز و هزینه‌های لجستیک، همچنین رشد تقاضا برای ذخیره‌سازی و واردات ناکافی در برخی فصول، موجب شد قیمت این قلم حبوبات به‌طور پیوسته بالا برود. علاوه بر این، کاهش نسبی تولید در برخی مناطق به‌دلیل خشکسالی یا جابجایی کشت، عرضه را تنگ‌تر کرده و به نوسان‌پذیری بازار افزوده است.
وضعیت فعلی بازار و آخرین اظهارنظر اتحادیه‌ها
بررسی گزارش‌های روزانه بازار و اظهارنظر مسئولان نشان می‌دهد که در آبان ۱۴۰۴ قیمت لوبیا چیتی در بازار عمده‌فروشی و خرده‌فروشی در بازه ۳۴۰ تا ۴۵۰ هزار تومان قرار گرفته است؛ رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی از ثبات نسبی در بازار عمده‌فروشی خبر داده و قیمت ۳۴۰ تا ۳۶۰ هزار تومان را به عنوان نرخ عمده اعلام کرده‌اند. همزمان مسئولان وزارت جهاد کشاورزی قیمت سرِ مزرعه را بین ۲۸۰ تا ۳۰۰ هزار تومان برآورد کرده‌اند، که نشان‌دهنده شکاف فاحشی بین قیمت تولیدکننده و قیمت عرضه به مصرف‌کننده است. این اختلاف، موضوعی است که اتحادیه‌ها و کارشناسان به‌عنوان یکی از دلایل اصلی فشار قیمتی و نابرابری در توزیع درآمد بین تولیدکننده و واسطه مطرح می‌کنند. منابع خبری و گزارش‌های میدانی نیز از موجودی مناسب و نبود مشکل تأمین خبر داده‌اند، ولی نسبت به احتمال افزایش دوباره قیمت در اثر عوامل فصلی هشدار داده‌اند.
تحلیل عددی پنج سال اخیر
در جدول زیر میانگین تقریبی قیمت هر کیلو لوبیا چیتی در بازار داخلی برای پنج سال گذشته گردآوری شده است. این ارقام بر پایه گزارش‌های بازار، اعلامیه‌های اتحادیه و مشاهده قیمت‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی استخراج شده و به‌عنوان میانگین حدودی در نظر گرفته شده‌اند. درصد تغییر نسبت به پنج سال قبل نیز محاسبه شده تا دامنه رشد قیمت مشخص‌تر گردد.
جدول قیمت لوبیا چیتی میانگین تغییر نسبت به سال ۱۳۹۹
| سال شمسی | میانگین قیمت هر کیلو (تومان) | منبع نمونه | تغییر نسبت به ۱۳۹۹ (%) |
|---|---|---|---|
| ۱۳۹۹ | 90,000 | گزارش‌های بازار و اعلامیه‌های آن سال (نمونه‌های عمده‌فروشی). | +100٪ |
| ۱۴۰۰ | 130,000 | مشاهدات بازار و گزارش‌های میدانی. | +44% |
| ۱۴۰۱ | 200,000 | گزارش‌های سالانه و آگهی‌های فروش عمده. | +122% |
| ۱۴۰۲ | 300,000 | گزارش‌های میدانی و آمار فروش عمده‌فروشی. | +233% |
| ۱۴۰۴ | 400,000 | اظهارنظر اتحادیه و گزارش‌های میدانی (محدوده ۳۴۰–۴۵۰ هزار تومان). | +344% |
پیامدها برای مصرف کننده و تولیدکننده
افزایش قابل‌توجه قیمت لوبیا چیتی فشار مستقیم بر هزینه‌های خانوارها وارد می‌کند؛ به‌ویژه برای اقشار کم‌درآمد که سهم بیشتری از درآمد خود را به اقلام اساسی اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر تولیدکنندگان اگرچه در برخی سال‌ها از افزایش قیمت منتفع شده‌اند، اما نوسان شدید و نبود سیاست‌های حمایتی بلندمدت (خرید تضمینی، نهاده‌های یارانه‌ای هدفمند) ریسک تولید را افزایش می‌دهد و انگیزه کشت را در بلندمدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
اتحادیه‌ها و کارشناسان معتقدند که برای کنترل نوسانات قیمت لوبیا چیتی و سایر حبوبات، باید شفافیت بیشتری در زنجیره توزیع ایجاد شود و قیمت‌ها به‌صورت منظم در سامانه‌های رسمی ثبت و رصد شوند. آن‌ها همچنین تأکید دارند که دولت باید سیاست‌های حمایتی مشخص و هدفمندی برای تولیدکنندگان در نظر بگیرد تا هزینه‌های کشت و تأمین نهاده‌ها کاهش یابد و در فصولی که تولید داخلی پاسخگوی نیاز بازار نیست، واردات به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده انجام شود. علاوه بر این، برخورد مؤثر با احتکار و کاهش نقش واسطه‌ها در مسیر توزیع، از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند شکاف میان قیمت مزرعه تا مصرف‌کننده را کاهش دهد. به باور کارشناسان، اجرای این مجموعه از سیاست‌ها می‌تواند ثبات بیشتری در بازار حبوبات ایجاد کرده و از جهش‌های ناگهانی قیمت جلوگیری کند. گزارش حاضر بر پایه گفت‌وگو با اعضای اتحادیه‌ها، داده‌های میدانی و تحلیل‌های بازار تنظیم شده است.
