ارزآوری با تکثیر و صادرات واریته‌های بومی خرما
حدود ۲۵ سال پیش و در سال‌های دولت سازندگی، زمانی که عیسی کلانتری سکاندار وزارت جهاد سازندگی بود، آتش جنگ و بمباران‌های عراق دامن بسیاری از نخلستان‌های جنوب کشور را هم گرفت و درنهایت ۵/۳ میلیون نخل سوخته میراث به‌جا مانده از جنگ تحمیلی بر پهنه نخلستان‌های شهرهای جنوب ایران بود.
به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: درحقیقت نخلستان یکی از موهبت‌هایی بود که قطب مهم اقتصادی این استان‌ها را تشکیل می‌داد و باوجود مجموعه‌ای ارزشمند از نخل‌ها در استان‌های جنوبی ایران پیش از جنگ تحمیلی، مردم این منطقه در سال‌های پس از جنگ با انبوهی از نخل‌های سوخته روبه‌رو بودند که باتوجه به شرایط آن دوره با روش‌های سنتی مانند جمع آوری پاجوش از زیر درختان خرما، امکان تامین نهال برای بازسازی نخلستان‌های آسیب‌دیده ازجنگ هم وجود نداشت. برهمین اساس بهسازی و اصلاح نخلستان‌ها به یک ضرورت برای اقتصاد ایران و اقتصاد شهرهای تولیدکننده خرما و فرآورده‌های جانبی این محصول تبدیل شد و درشرایطی که دیگر توان بهره‌برداری از روش سنتی پاجوش برای احیای نخلستان‌ها نیز وجود نداشت، تولیدکنندگان و فعالان این عرصه به «کشت بافت» برای احیای نخلستان‌ها رو آوردند؛ روشی که براساس آن سلامت و اصالت نهال‌ها، انتخاب ژنوتیپ‌های برتر، تولید انبوه، مدیریت و امکان تولید در تمام مدت سال مورد توجه قرار می‌گیرد. حسن ورشوچی متولد سال ۱۳۲۵ در تهران است که از سال ۱۳۷۲ با همکاری سایر اعضای خانواده با راه‌اندازی مجتمع کشت و صنعت رعنا (سهامی خاص) به‌عنوان نخستین و بزرگترین مرکز پژوهشی و تولیدی در زمینه تکثیر گیاهان مثمر و غیرمثمر در مقیاس انبوه با استفاده از فناوری کشت بافت با ظرفیت ۵۰۰ هزار نخل خرما یا ۶ میلیون نهال دیگر در منطقه صفادشت شهریار آغاز به کار کرد. در ادامه گفت‌وگوی صمت را با این فعال اقتصادی می‌خوانید.
فناوری تکثیر نهال خرما چگونه و با چه هدفی به کشور منتقل شد؟ در سال‌های پس از جنگ و پس از ویرانی‌ها و آسیب واردشده به نخلستان‌ها، کشور برای احیای نخلستان‌ها و تکثیر نهال نیاز به یک فناوری نوین داشت. تکثیر نهال خرما از طریق کشت بافت و کشت سلولی، روش شبیه‌سازی بود که برای احیای نخلستان‌ها وارد کشور شد. بعد از انتقال این فناوری، تفاهمنامه سه‌جانبه‌ای بین شرکت کشت و صنعت رعنا، یک شرکت انگلیسی که دارنده این فناوری بود و وزارت جهاد کشاورزی آن زمان منعقد شد. به این ترتیب این فناوری به‌طوررسمی به کشور منتقل و منجر به راه‌اندازی یک واحد تکثیر نهال از طریق کشت بافت در منطقه ملارد شهرستان شهریار به نام صفا دشت شد. بعد از انتقال این فناوری به کشور یک شرکت مختلط (شرکت ایرانی-انگلیسی) به نام شرکت کشت بافت گیاهی ایران راه‌اندازی و بعد از آن دوره‌های آموزشی برگزار شد. در طول سال‌های گذشته نقشه‌ها و جزییات تاسیسات و تجهیزات از انگلیس وارد شد و با نظارت کارشناسان انگلیسی این پروژه شکل گرفت. تا امروز تعداد شرکت‌هایی که به این فناوری دسترسی پیدا کرده‌اند تنها ۷ شرکت است و ایران دومین کشور در جهان بود که این فناوری را با قابلیت تولید در مقیاس انبوه به‌دست آورد. درحال‌حاضر نیز ۵ کشور دیگر شامل امریکا، فرانسه، اسپانیا، امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی این فناوری را در اختیار دارند.
اکنون تولید نهال خرما و گردو به چه میزان رسیده است؟ امروز این نهال‌ها در ۴ هزار مترمربع آزمایشگاه پیشرفته و نزدیک ۱۷ هزار مترمربع گلخانه تکثیر می‌شوند. تا امروز بیش از ۲میلیون‌و۴۰۰ هزار نهال خرما و گردو تولید شده که عمده این تولیدات نهال خرما بوده است. از این میزان تولید حدود ۲میلیون نهال در داخل کشور (۹۰ درصد نهال خرما و ۱۰ درصد نهال گردو) بین استان‌های گردو و خرماخیز توزیع شده است. در برخی مناطق کشور مانند استان خوزستان نخلستان‌هایی وجود دارد که هر نخل کشت‌بافتی آن تا ۴۰۰ کیلوگرم بارآوری دارد و این یک رکورد برای ما به‌شمار می‌رود. در طول زمان فعالیت این پروژه، ۱۵ گونه نخل خرما شامل برحی، مجول، ربی، شی‌شی، خلاص، دیری، توری، اشرسی، خنیزی، کبکاب، مضافتی، رنگ نو، استعمران، پیمازو و پیارم در مقیاس انبوه تولید شده‌اند. همچنین درحال‌حاضر نخستین باغ ۵۰ هکتاری نهال کشت بافتی گردو در منطقه کوهین، ابتدای جاده قدیم رشت ایجاد و سال گذشته مقدار کمی گردو از این باغ برداشت شد و امسال هم به همین ترتیب به تولید این محصول اضافه شده است. انتظار می‌رود تا دو سال آینده، پروژه یادشده به بارآوری اقتصادی نهال‌ها دسترسی پیدا کند. نهال کشت بافتی گردو در مقابل سرما تا حد ۱۰ درجه زیر صفر مقاوم است.
تکثیر نهال به این روش چه مزیت صادراتی برای کشور داشته است؟ درحال‌حاضر مازاد تولیدات نهال خرما که حدود ۴۰۰ هزار نفر است، به کشورهای خاورمیانه، شمال افریقا، هند، تایلند و به‌تازگی اندونزی صادر می‌شود. در حقیقت در ۲۵ سال گذشته تنها شرکتی که این فناوری را ایجاد کرد یک شرکت انگلیسی بود؛ بنابراین زمانی که این فناوری به ایران منتقل شد رقیبی برای کشور ما وجود نداشت. در واقع در آن سال‌ها دومین کشوری بودیم که توانستیم به این فناوری دست یابیم. علاوه بر این براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده هم‌اکنون با کشور هند، تایلند و عمان در حال مذاکره هستیم تا واریته‌های بومی این کشورها را به ایران منتقل و در مقیاس انبوه تکثیر و به این کشورها صادر کنیم.
اشتغالزایی حاصل از تکثیر نهال خرمای کشت‌بافتی چه میزان است؟ علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم برای حدود ۷۰ نفر نیروی کار آزموده و فعال در مجتمع بیوفناوری گیاهی رعنا، در صورت تامین سایر امکانات تولید خرما در مناطق مستعد کشور باتوجه به ظرفیت تولیدی این شرکت معادل ۵۰۰ هزار اصله نهال در سال می‌توان اشتغالزایی سالانه حداقل ۱۰۰۰ نفر را محقق کرد.
ارسال نظر