جهان نگران سرنوشت توافقنامه پاریس

دسامبر ۲۰۱۵ (آذر و دی ۹۴) بود که پس از سال‌ها مذاکره، ۱۹۵ کشور به یک تعهد جدید برای همکاری در زمینه تغییرات اقلیمی جهان دست یافتند.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: این توافقنامه که نقطه عطفی در مبارزه با تغییرات اقلیمی به شمار می‌آید، در پاریس امضا و هدف اصلی آن تغییر رویکرد نسبت به سیاست‌های اقلیمی جهانی اعلام شد. توافقنامه پاریس از ۴ دسامبر ۲۰۱۶ (۱۴ آذر ۹۵) شکل رسمی به خود گرفت و زنگ آغاز آن زده شد. از ژوئن ۲۰۱۷ (میانه خرداد تا میانه تیر ۹۶)، ۱۹۵ نفر از اعضای کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد درباره تغییرات اقلیمی (UNFCCC) این توافقنامه را امضا کرده و ۱۴۸ عضو نیز آن را تصویب کردند. امریکا یکی از ۱۹۵ کشور امضاکننده این توافقنامه بود. این امضا البته نه امضای عجیب و غریب دونالد ترامپ که امضای باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین امریکا بود که پای این توافقنامه به چشم می‌خورد. در آخرین روز ماه مه (۱۰ خرداد) دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور کنونی امریکا به‌طوررسمی اعلام کرد که امریکا از توافقنامه پاریس خارج می‌شود و به‌دنبال یک قرارداد جدید خواهد بود. او البته هیچ جزییاتی دراین‌باره اعلام نکرد. او آن زمان دراین‌باره گفت: «ما از این توافق خارج می‌شویم اما شروع به مذاکرده خواهیم کرد و به دنبال این هستیم ببینیم آیا می‌توانیم به یک قرارداد جدید که عادلانه باشد برسیم.» خروج از این توافقنامه یعنی امریکا همه مشارکت‌های خود در «صندوق اقلیم سبز» (GCF) را نیز لغو کرد. صندوق اقلیم‌سبز یک سازوکار مالی زیرنظر کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد درباره تغییرات اقلیمی برای تامین سرمایه مالی موردنیاز با هدف مبارزه با تغییرات اقلیمی است. ترامپ معتقد است این توافقنامه برای امریکا هزینه‌های سنگینی را دارد. تصمیم ترامپ برای خروج از توافقنامه پاریس در همان زمان انتقادهای گسترده‌ای در پی داشت که تنها در خارج از مرزهای امریکا نبود. در داخل این کشور هم بسیاری لب به اعتراض گشودند و این تصمیم را برنتابیدند. این مخالفت شامل رهبران سیاسی جهان تا دانشمندان و فعالان محیط‌زیست می‌شد. آنها این تصمیم ترامپ را «ناامیدکننده» و «تاسف‌بار» توصیف کردند. توافقنامه اقلیمی پاریس چیست؟ توافقنامه اقلیمی پاریس یک توافق در درون کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد درباره تغییرات اقلیمی برای برخورد با انتشار گازهای گلخانه‌ای، سازگاری با شرایط تازه زیست‌محیطی و تامین مالی این کار است که در سال ۲۰۲۰ میلادی (۹۹-۹۸) به طور رسمی اجرای آن کلید خواهد خورد. هدف از این توافقنامه محدود کردن افزایش دمای هوای جهانی به دو درجه سلیسیوس بیش از دوران پیش‌صنعتی تا سال ۲۱۰۰ میلادی (۷۹-۱۴۷۸) است. سطح دمایی که قرار است کشورهای جهان تلاش کنند به آن برسند بسیار جدی و مهم است چراکه بیش از این دما پیامدهای جدی برای تولید مواد غذایی جهانی و رویدادهای تکرار شونده و خطرناک آب و هوایی مانند سیل و خشکسالی در پی خواهد داشت. برای رسیدن به این هدف، انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای باید به ۴۰ تا ۷۰ درصد میزان کنونی تا سال ۲۰۵۰ میلادی (۲۹-۱۴۲۸) برسد و تا سال ۲۱۰۰ میلادی (۷۹-۱۴۷۸) نیز سیاره زمین باید سطحی از کربن داشته باشد که برای محیط‌زیست بدون آسیب است. در سایه توافقنامه پاریس، هر کشور موظف است طرح خود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را ارائه داده و اثر تغییرات اقلیمی را موردتوجه قرار دهد. این توافقنامه در کل از نظر حقوقی الزام‌آور نیست و کشورهایی که به تعهدات خود پایبند نباشند جریمه نمی‌شوند. از آن‌سو اما این توافقنامه یک تعهد را برای کشورها ایجاد کرده که برنامه‌های خود را اجرا کنند. یک فرآیند بازنگری نیز طراحی شده که هر ۵ سال یک‌بار با هدف اعمال فشار به کشورهای متعهد نمانده برای اجرایی کردن توافق و افزایش میزان تلاش این کشورهاست. آیا توافقنامه پاریس بد است؟ دو دلیل اصلی مخالفت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری امریکا با توافقنامه پاریس «زیان‌آور بودن توافقنامه برای امریکا» و «قائل شدن منافع ویژه برای سایر کشورها» است. رئیس‌جمهور امریکا گفته که نمی‌تواند با وجدانی آسوده به حمایت از این توافقنامه بپردازد؛ توافقنامه‌ای که از نظر او امریکا را تنبیه می‌کند و هیچ تنبیهی برای آلوده‌کنندگان بزرگ جهان درنظر نمی‌گیرد. این درحالی‌است که امریکا دومین انتشاردهنده بزرگ گازهای گلخانه‌ای در جهان است و وقتی توافقنامه در سال ۲۰۱۵ میلادی (۹۳-۹۴) امضا شد از آن به‌عنوان یک «کمک بزرگ به بشریت» یاد شد. رهبران جهان، اقتصاددان‌ها، دانشمندان و فعالان برجسته محیط‌زیست در آن زمان پذیرفتند که این توافق «کامل» نیست و بعضی هم به دلیل ناکافی بودن، از آن انتقاد کردند اما از نظر بسیاری دیگر توافقنامه پاریس «نقطه عطفی» در مبارزه جهان با تغییرات اقلیمی است. باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین امریکا نیز توافقنامه پاریس را بهترین فرصت برای نجات تنها سیاره در اختیار انسان‌ها دانست. وقتی ترامپ به‌طوررسمی اعلام کرد امریکا از توافقنامه پاریس خارج می‌شود، رهبران آلمان، فرانسه و ایتالیا اعلام کردند که این قرارداد «قابلیت مذاکره دوباره» ندارد. بسیاری از شهرهای بزرگ امریکا نیز باوجود تصمیم ترامپ حمایت خود از این توافقنامه را اعلام کردند. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا نیز گفت که واشنگتن در این موضوع «بسیار ناامیدکننده» ظاهر شد. وزیر امور خارجه ژاپن هم از واژه «تاسف‌بار» برای تصمیم ترامپ استفاده کرد. حتی آنه هیدالگو، شهردار پاریس حرکت ترامپ را «اشتباهی با پیامدهای ناگوار» خواند. در کل هیچ‌کس به این تصمیم ترامپ روی خوش نشان نداد و امریکا در کنار نیکاراگوئه و سوریه قرار گرفت که در این توافقنامه حضور ندارند. نیکاراگوئه به دلیل اینکه توافقنامه را ضعیف خواند از امضای آن سر باز زد و سوریه همچنان درگیر جنگ است و فرصتی برای رسیدگی به این توافقنامه آب و هوایی ندارد. خروج امریکا از توافقنامه چگونه خواهد بود؟ امریکا اعلام کرده برای خروج از توافقنامه در چارچوب مقررات سازمان ملل عمل خواهد کرد. براساس مقررات این توافقنامه امریکا تا سال ۲۰۲۰ میلادی (۹۹-۹۸) نمی‌تواند به‌طور رسمی از آن خارج شود زیرا کشورها تنها پس از ۳ سال می‌توانند به‌شکل رسمی از این توافق خارج شوند و باید این تصمیم را یک سال پیش از خروج اعلام کنند. با همه اینها از آنجایی که توافقنامه پاریس الزام‌آور نیست ترامپ می‌تواند بدون توجه به شرایط توافقنامه آن را کنار بگذارد. فعالان محیط‌زیست و سایر طرفداران این توافقنامه نگرانی بسیاری از خروج امریکا از این توافقنامه دارند و معتقدند این تصمیم اثر دومینویی خواهد داشت. به باور آنها ممکن است سایر تولیدکنندگان عمده کربن در دنیا به پیروی از واشنگتن از توافقنامه خارج شوند. چین، بزرگترین انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای تنها کمی پیش از تصمیم ترامپ اعلام کرده بود که تا آخر پای این توافقنامه ایستاده و آن را اجرا می‌کند. به‌هرحال ترامپ هیچ نقشه جایگزین یا در اصطلاح «پلن بی» برای این توافقنامه ندارد و تنها به صرف هزینه داشتن آن برای کشورش تصمیم به خروج گرفته و همچنان نیز بر تصمیمش اصرار دارد؛ تصمیمی که رهبران جهان را نگران کرده و سایه‌اش از نشست جی۲۰ تا دیدارهای دوجانبه با اروپایی‌ها بر سر سران جهان سنگینی می‌کند. منبع: aljazeera