هنر عهد عتیق در دوران کوروش هخامنشی

اشکان زارع / کارشناس پژوهشکده میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری

پاسارگاد پایتخت کوروش هخامنشی بوده و معروف‌ترین بنا در این مکان، آرامگاه کوروش است. از لحاظ ساختاری و تکنیک معماری، نمونه‌ای از سبک معماری دوران هخامنشی است.

به‌طور کلی هنر دوران هخامنشی از سوی باستان‌شناسان و کارشناسان میراث‌فرهنگی به دو دوره عهد عتیق و کلاسیک تقسیم شده است. هنر عهد عتیق در پاسارگاد، برازجان و کاخ‌های کوروش هخامنشی و هنر کلاسیک هخامنشی در تخت‌جمشید قابل مشاهده است. پاسارگاد نمود عینی اندیشه ایرانشهری است.

نقش انسان بالدار و مفاهیم همراه آن، مفهوم وحدت در کثرت را می‌رساند. تاج مصری، لباس آشوری و بال بین‌النهرینی نمادهای هنر کلاسیک هخامنشی به شمار می‌روند. آرامگاه کوروش نیز با الهام از تمدن‌های دیگر ساخته شده است. همچنین پردیس‌های هخامنشی یا همان باغ‌های ایرانی در پاسارگاد، نشانگر آن است که پادشاهان به‌دنبال آبادانی این سرزمین بوده‌اند.

در روایت‌ها آمده که شاهان هخامنشی در این پردیس‌ها تمرین شکار می‌کرده‌اند و خردی در ساخت این باغ‌ها و بناها وجود داشته است. پاسارگاد در گذشته با مشکل مدیریت نامناسب روبه‌رو شده بود، اما در چند سال گذشته مدیریت آن بهبود یافته است. از سویی دیگر کوروش در سال ۸۲ و تخت‌جمشید در سال ۸۵ ثبت جهانی می‌شود.

زمانی که مرحوم شهریار عدل، باستان‌شناس ایرانی تخت‌جمشید را ثبت جهانی می‌کند، کارشناسان یونسکو اصرار می‌کنند تخت‌جمشید و پاسارگاد با هم ثبت جهانی شوند، اما عدل قبول نمی‌کند و عنوان می‌کند این دو اثر با یکدیگر تفاوت دارند و داریوش تخت‌جمشید را با شیوه دیگری بنا کرده و پاسارگاد با روش متفاوتی ساخته شده است و به این طریق این دو اثر ارزشمند ایرانی به طور جداگانه ثبت جهانی می‌شوند.

یکی از برنامه‌های آینده سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری این است که چند شهر مهم ساسانی را ثبت جهانی کند، در صورتی که هر یک از این شهرها به شیوه‌ای نوین ساخته شده‌اند. جالب اینکه ارزیاب یونسکو پس از بازدید از شهر داراب‌گرد گفت: تعجب می‌کنم این شهر چگونه تاکنون ثبت جهانی نشده است.