زنجیره معدن به فناوری روز نیاز دارد

به اعتقاد مهدی کرباسیان معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) سرعت تغییرات فناورانه، نیازهایی ضروری را در بخش معدن و صنایع وابسته به آن ایجاب می‌کند و ما را به سمت و سوی دستیابی به دانش روز در عرصه‌های اکتشاف، استخراج و فرآوری سوق می‌دهد.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، کرباسیان در گفت‌وگو با مجله معدنی و انگلیسی‌زبان «ماین‌اَندبزینس‌تودِی» تاکید کرد ذخایر معادن اصلی روباز ایران رو به اتمام هستند، بنابراین استخراج زیرزمینی تنها گزینه‌ای است که در کوتاه‌مدت پیش روی ما قرار دارد. به گفته او دستیابی به اهداف مهمی مانند تولید ۵۵ میلیون تن فولاد و ۴۴۰ هزار تن مس، اهمیت ذخیره‌ای مطمئن از منابع معدنی را بیشتر کرده است. وی همچنین در جریان گفت‌وگو به فناوری‌هایی که مشاوران خارجی در چند سال گذشته در بخش معدن کشور ارائه کرده‌اند، اشاره کرد و به آنچه پس از توافق بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ بر سر برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) انجام شد، پرداخت. در این اواخر چه چیز ما را به سمت و سوی بکارگیری فناوری‌های جدید در بخش‌های گوناگون اقتصادی از جمله معدنکاری و صنایع وابسته به آن هدایت کرده است؟ نگاهی مختصر به تغییرات فناورانه در دهه گذشته نشان می‌دهد پیش از این سال‌های بسیاری طول می‌کشید که تغییری اتفاق بیفتد، اما امروزه همه چیز تسهیل شده است. این پدیده جهانی، بخشی از کسب و کارهای امروز به شمار می‌روند که معدنکاری و صنایع وابسته به آن هم از جمله آن کسب‌وکارها هستند. حضور تلفن‌های همراه در زندگی نوین، نشانه‌ای از تغییرات سریع است. ما عصری را تجربه می‌کنیم که رقابت در آن تشدید شده و شرکت‌ها مجبورند برای بقا و تداوم، خود را با تغییرات جدید وفق دهند و فناوری‌های نوظهور را در کسب وکار خود به کار گیرند.

بخش معدن ایران با چه فرصت‌ها و تهدیدهایی روبه‌روست؟ در بخش معدن، حجم ذخایر و مواد معدنی گرانبها با عیار بالا رو به کاهش است. این معادن بیشتر روباز بودند. برای نمونه در طول دهه گذشته معدن روی انگوران در استان زنجان، منبع اولیه مواد خام در صنعت روی ایران به شمار می‌آمد. در هر صورت، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد عمر معادن روباز در سال‌های آینده رو به پایان است. در نتیجه نمی‌تواند ظرفیت ۴۸۰ هزار تن تولید شمش روی را برآورده کند. دیگر گزارش‌های تفصیلی نیز نشان‌دهنده این است که در معادن اصلی سنگ آهن و مس ایران هم احتمال رویارویی با این مسئله وجود دارد. در نتیجه مدتی است که موضوع معادن زیرزمینی مورد بحث قرار گرفته اما بر معادن روباز نیز با اسلوب معین کار نشده است چون اکتشاف آنها پیش‌تر با استفاده از هلی‌کوپتر یا هواپیما انجام شده بود در حالی که امروز ماهواره‌ها می‌توانند اعماق هزاران متری را شناسایی کنند.

در چند سال گذشته، چه تغییراتی در فناوری معدنی ایران رخ داد؟ در طول سال‌های گذشته، ما با شرکت‌های سرشناس خارجی و داخلی و کارشناسان مهارت‌دیده در حوزه اکتشاف همکاری کرده‌ایم. مشاوران بین‌المللی از استرالیا، کانادا، آلمان، انگلیس و دیگر کشورهایی که دارای جدیدترین فناوری‌های صنعتی و معدنی هستند، از دست‌اندرکاران اصلی پروژه‌های اکتشافی ایران بودند. افزایش ذخایر سنگ آهن، زغال سنگ، طلا و حتی روی در ۲ سال گذشته به دلیل بکارگیری فناوری‌های جدید است. طرح اکتشافی که در سال ۱۳۹۳ (۲۰۱۴ میلادی) آغاز شد، منجر به اکتشاف ۴۰۰ آنومالی جدید شد. برآوردها نشان می‌دهد ۳۵۰ میلیون تن سنگ آهن، ۴۰۰ میلیون تن زغال سنگ و ۵۰ تن طلا به ذخایر ایران اضافه شده است. علاوه بر این تلاش زیادی برای حفاظت از محیط‌زیست شده است. در این راستا ایمیدرو به منظور ارتقای استانداردهای زیست‌محیطی از شرکت‌های زیرمجموعه خود خواسته از کارشناسان خارجی به عنوان مشاور استفاده کنند. از سال پیش یک مشاور نروژی در پروژه بندر پارسیان در غرب هرمزگان استخدام شده است. علاوه بر این در طرح تولید و فرآوری تیتانیوم از یک مشاور استرالیایی استفاده شد؛ این پروژه منحصربه‌فرد دهه‌ها متوقف شده بود. مطالعه امکان‌سنجی از برخی پروژه‌ها مانند معادن بوکسیت در شهر کوناکری پایتخت گینه و سینیت‌نپینین و روی و همچنین تغییر از معادن روباز به زیرزمینی، مبتنی بر فناوری‌های نو خواهند بود. نقشه‌برداری هوایی ژئوفیزیک از بخشی از معدن مهدی‌آباد نیز از سوی یک مشاور خارجی روزآمد می‌شود.

اخبار جدیدی مطرح شده که به دلیل مسئله حیاتی مصرف آب در ایران، برخی کارخانه‌های فولادی تصمیم دارند با توسعه طرح‌های جدید مصرف آب را کاهش دهند. ممکن است درباره این پروژه‌ها توضیح دهید؟ یکی از پیامدهای مهم برجام، همکاری با شرکت «کوب‌استیل» بود. کوب‌استیل یکی از تولیدکنندگان اصلی فولاد در ژاپن است. ما به دنبال کاهش مصرف آب در تولید آهن به روش احیای مستقیم با استفاده از فرآیند «میدرِکس» هستیم. با اجرای این طرح در ایران حدود ۴۰ درصد احیا با مصرف آب کارخانه‌های اشاره شده انجام خواهد شد و این حجم با توجه به آب و هوای ایران چشمگیر است. آیا ما در مسیری هستیم که در نهایت شاهد بکارگیری فناوری‌های نوین در پروژه‌ها و کارخانه‌های جدید باشیم؟ بنا بر برنامه‌های راهبردی و استراتژیک، طراحی خطوط تولید، ماشین‌آلات و دیگر تجهیزات جدید در مسیر کاهش مصرف آب، برق و گاز هستند. در واقع، پاره‌ای از اصلاحات اساسی در خطوط قدیمی تولید در توافق با کاهش مصرف انرژی انجام خواهد شد.

نقشی را که برجام در این زمینه داشت، چطور ارزیابی می‌کنید؟ تاکید می‌کنم بخش زیادی از مذاکراتی که منجر به ارتقای فناوری‌های اکتشاف، استخراج، فرآوری و تولید آهن اسفنجی و دیگر محصولات شد، برآمده از برجام بود. نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که ایمیدرو دیگر در فهرست تحریم‌ها نیست و با رفع تحریم‌ها همکاری فنی ایران و دیگر کشورها رشد کرد. البته در سال‌های گذشته، کارشناسان ایرانی موفق به دستیابی به دانش روز در زمینه‌های جدید شدند؛ همانند ساخت نخستین کارخانه پایلوت برای تولید کک نفتی، تولید و استخراج عناصر نادر خاکی و تولید نخستین شمش عناصر نادر خاکی. در کل، همکاری با شرکت‌های خارجی برای ارتقای سطح فناوری در سطوح اکتشاف تا فرآوری نهایی شده و تولید همواره در دستور کار بوده است و براساس برنامه‌های راهبردی، طراحی خطوط تولید، ماشین‌آلات و دیگر تجهیزات جدید در امتداد کاهش مصرف آب، برق و گاز قرار دارند.