اقدامات زیست محیطی مجتمع معدنی انگوران(۱)

با توجه به اینکه محیط‌زیست از ارکان توسعه پایدار در هر کشوری است؛ بدون توجه به مسئله محیط زیست، منابع طبیعی و انسانی دچار نقصان شده و پیامدهای ناگواری را بر کره خاکی و حتی جوامع انسانی خواهد داشت.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: بر مبنای تعریف ارائه شده برای توسعه پایدار از جانب مجمع بروندلند- 1987، توسعه‌ای که نیازهای زمان حال بشریت را برآورده سازد، بدون آنکه توانایی نسل‌های آینده در برآورده‌سازی نیازهایشان را به خطر اندازد را توسعه پایدار می‌نامند. همچنین مطابق با تعریف ارائه شده از سازمان EPA- 2006؛ معدنکاری به منظور توسعه پایدار، روش‌های معدنکاری و دوستدارانه محیط‌زیست است که اجازه تولید محصولات معدنی را بدون آسیب به بوم‌سامانه می‌دهد. تاثیر این روش می‌تواند بر خاک، منابع آبی، گوناگونی و تنوع زیستی و سایر منابع طبیعی اطراف باشد. به بیان دیگر مفهوم معدنکاری پایدار یک مفهوم بین‌نسلی است، به این معنا که ما اساس کار را بر حفظ یا بهبود منابع طبیعی در عوض تهی یا آلوده‌سازی آن قرار داده باشد. مجتمع معدنی سرب و روی انگوران، بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه؛ در 125 کیلومتری جنوب‌غربی شهرستان زنجان واقع شده است. مدیران ارشد این مجتمع معدنکاری در مسیر توسعه پایدار را سرلوحه کار خود قرار دادند و برای محقق کردن آن به اجرای ارکان توسعه‌پایدار "رشد اقتصادی، ارتقای رفاه اجتماعی و حفاظت از محیط‌زیست" پرداختند. اهداف کلان و ویژه زیست‌محیطی مجتمع معدنی انگوران و اقدامات انجام شده جهت تحقق این اهداف به شرح این گزارش است. اهداف کلان و ویژه زیست‌محیطی مجتمع معدنی انگوران شامل مواردی همچون: حرکت در مسیر توسعه‌پایدار و عدالت بین نسلی، دریافت گواهینامه معدنکاری سبز در سال 1397، دریافت گواهینامه مدیریت سبز در سال 1397، استقرار سیستم مدیریت انرژی، استقرار سیستم مدیریت پسماند، جبران کاهش آسیب‌های وارده به محیط زیست، افزایش بهره‌وری، کاهش مصرف انرژی و استفاده از انرژی‌های پاک است.

اقدامات مطالعاتی- کاربردی (دانشگاهی) درباره اقدامات مطالعاتی- کاربردی (دانشگاهی) نیز می‌توان به دانشگاه آزاد دواحد علوم تحقیقات تهران اشاره کرد که در آن طرح پایش جامع زیست‌محیطی مجتمع معدنی انگوران اجرایی شده و طرح 65درصد پیشرفت داشته که شامل انجام نمونه‌برداری‌های فصلی، ارائه گزارش اولیه از نتایج هر فصل، ارائه گزارش فضای سبز و نقشه‌های مربوط به آن است. هدف از انجام طرح را می‌توان پایش فصلی آب‌های سطحی، زیرزمینی، تصفیه‌خانه، هرزآب، دمپ باطله، فضای سبز، هوای مجتمع معدنی انگوران و ارائه راهکارهای مدیریتی دانست. طرح دوم با دانشگاه صنعتی شاهرود (دانشکده علوم زمین) است که عنوان آن بررسی غلظت کل و زیست‌دسترس‌پذیر عناصر بالقوه سمی در نمونه‌های خاک با استفاده از MgCl2 و تعیین فیزیکوشیمیایی نمونه‌های خاک و همچنین بررسی عناصر بالقوه سمی در گیاهان بومی در معدن سرب و روی انگوران است که45 درصد پیشرفت داشته و نمونه‌برداری از خاک و گیاه، انجام مطالعات فیزیکوشیمیایی خاک، آماده‌سازی نمونه‌های گیاه جهت انجام آزمایشات مربوطه برای آن انجام شده است. هدف از انجام طرح بررسی میزان آلودگی به عناصر سمی در خاک‌های اطراف معدن، تعیین غلظت زیست‌دسترس‌پذیر عناصر سمی در خاک‌های اطراف معدن، بررسی میزان جذب عناصر سمی توسط گیاهان بومی منطقه و تعیین گیاه فراانباشتگر بومی بوده است. دانشگاه زنجان (دانشکده علوم زمین) نیز طرحی با عنوان بررسی شواهد کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی برای ارزیابی پتانسیل اقتصادی باطله‌های معدن سرب و روی انگوران و ارائه راهکار مدیریت زیست‌محیطی آن داشته که از 30 درصد پیشرفت (نمونه‌برداری از باطله و مواد معدنی، انجام مطالعات میکروسکوپی) برخوردار است. هدف از انجام طرح بررسی کانی‌شناسی و مینرالوگرافی باطله‌های معدن سرب و روی انگوران، شناسایی مکان‌های دارای پتانسیل از عناصری همچون کادمیوم (Cd)، نقره (Ag)، آرسنیک (As)، GGI (Gallium, Germanium, Indium)، نیکل (Ni) و کبالت (Co) ، شناسایی کانی‌های مهم میزبان عناصر ذکر شده در بند فوق، ارزیابی عناصر و مواد معدنی در محدوده معدن و پهنه‌بندی عناصر ارزشمند در داخل معدن و ارائه راهکار زیست‌محیطی در ارتباط با عناصر سمّی موجود است. دانشگاه صنعتی شاهرود (دانشکده معدن و ژئوفیزیک) نیز طرحی با عنوان مدیریت زیست محیطی در باطله های سرب و روی تیپ کربنات-سولفید دارد که 30 درصد پیشرفت (نمونه‌برداری از باطله و مواد معدنی، آماده‌سازی و ارسال نمونه‌ها برای انجام آزمایش شیمیایی، انجام مطالعات کانی‌شناسی) داشته و هدف از انجام طرح تعیین پتانسیل تولید آلودگی و منشأ آن، گونه پذیری عناصر سمی در دمپ باطله، تهیه الگو و نقشه پهنه بندی ریسک آلودگی عناصر سمی بر روی دمپ، تعیین خصوصیات کانی‌شناسی دمپ باطله، تعیین خصوصیات فیزیکی و بررسی ساختار داخلی دمپ باطله، شناسایی نواحی آلوده به فلزات سمی و سنگین و تعیین عمق گسترش آنها با استفاده از روشهای ژئوفیزیکی است. دانشگاه آزاد اسلامی (واحد زنجان) نیز طرح بررسی پتانسیل ژئوتوریسمی معدن مس بایچه‌باغ و ارائه طرح‌های بهسازی و مدیریت توریستی معدن با محوریت توسعه‌پایدار (حفاظت از محیط زیست‌) را داشته که 15 درصد پیشرفت (بازید اولیه و شناسایی منطقه، ارائه برنامه زمانبندی طرح، جمع‌آوری اطلاعات اولیه) دارد و هدف از انجام طرح بررسي پتانسیل ژئوتوریسمی معدن بایچه باغ ، بررسی پتانسیل توریسمی منطقه ، ارائه راهکارهای مدیریتی در راستای مبحث توسعه‌پایدار (حفاظت از محیط زیست)، ارائه راهکارهای بهسازی معدن در راستای بحث ژئوتوریسمی، ارائه نقشه‌ها و طرح‌های بهسازی معدن در راستای بحث ژئوتوریسمی است. دانشگاه صنعتی شاهرود (دانشکده علوم زمین) نیز طرح بررسی غلظت عناصر بالقوه سمی در آئروسل‌های معدنی ناشی از فرایند معدنکاری در منطقه معدنی انگوران را دارد که از100 درصد پیشرفت (انجام طرح و ارائه گزارش به مجتمع معدنی انگوران) برخوردار است و هدف از آن، تعیین نحوه و میزان پراکندگی عناصر سنگین در هوای محدوده معدن سرب و روی انگوران، تعیین نحوه و میزان پراکندگی ریزگردها در هوای محدوده معدن سرب و روی انگوران، سهم فعالیت‌های معدنکاری در افزایش احتمالی غلظت عناصر سنگین و ریزگردها در هوای منطقه، تعیین نقش عوامل دیگر نظیر زمین شناسی و اقلیم در میزان افزایش غلظت عناصر سنگین و ریزگردها در هوای منطقه، ارائه راهکارهای علاج‌بخشی در جهت کاهش یا حذف اثرات زیست محیطی آلودگی هوا از منطقه، برآورد میزان خسارات زیست محیطی حاصل از فعالیت معدنکاری بر اکوسیستم منطقه، تعیین رابطه میان آلودگی هوا با آلودگی گیاهی و خاک سطحی در منطقه، ارزیابی ریسک سلامت آئروسل‌های معدنی بر کارکنان و ساکنان منطقه است. اقدامات مطالعاتی- کاربردی ( غیر دانشگاهی) در زمینه اقدامات مطالعاتی کاربردی غیر دانشگاهی نیز م مجتمع معدنی سرب و روی انگوران، بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه اقداماتی را انجام داده است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: شرکت طرح و سازه شفارود طرحی با عنوان احیای دمپ‌های باطله با ایجاد فضای سبز جنگلی دارد که 100 درصد پیشرفت کاری برای آن وجود داشته و گزارش نهایی به دفتر مجتمع معدنی انگوران ارسال شده است. هدف از انجام این طرح مطالعات ژئومورفولوژیکی و فیزیوگرافی، مطالعات هواشناسی و اقلیمی، مطالعات زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی، مطالعات هیدرولوژی و هیدروژئولوژی، مطالعات خاکشناسی، مطالعات پوشش گیاهی، احیای دمپ باطله از نظر چشم‌انداز و منظر طبیعی، برآورد هزینه‌های عمرانی و اجرایی پروژه است. امضاء تفاهم‌نامه همکاری جهت اجرایی کردن طرح احیای دمپ‌های باطله با ایجاد پوشش جنگلی نیز یکی دیگر از مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد: عنوان طرح این تفاهمنامه تفاهم‌نامه همکاری اداره منابع طبیعی استان زنجان، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان و مجتمع معدنی انگوران برای اجرایی کردن طرح احیای دمپ‌های باطله با ابجاد پوشش جنگلی است که ۲۵ درصد (امضاء تفاهم‌نامه همکاری در تاریخ 16/11/96) است. هدف از انجام طرح اجرایی کردن طرح مطالعاتی احیای دمپ‌های باطله در مجتمع معدنی انگوران به منظور حفاظت از محیط زیست و صیانت از منابع طبیعی منطقه، تحقق هدف مجتمع معدنی انگوران به منظور حرکت در مسیر توسعه‌پایدار است. مشاور زیست‌محیطی مجتمع معدنی انگوران نیز طرحی به نام مکانیابی محل دفن پسماند جامد شهری منطقه انگوران دارد که 35درصد از کار (انجام مطالعات پایه و جمع‌آوری نقشه‌ها و اطلاعات اولیه مورد نیاز جهت مکانیابی) انجام شده و هدف از آن انتخاب بهرین محل جهت احداث لندفیل برای منطقه انگوران (روستای ابراهیم آباد تا معدن انگوران)، طراحی لندفیل مهندسی شده، برآورد هزینه‌های احداث لندفیل در منطقه است. مشاور طراحی لنداسکیپ و فضای سبز طرحی با عنوان طراحی پارک بازیافت دارد که 100 درصد کار انجام شده (ارائه طرح و نقشه‌های پارک بازیافت) و هدف از انجام طرح ایجاد فضای سبز و تفریحی برای کارکنان مجتمع معدنی انگوران، بهره‌گیری از ضایعات، باطله‌های معدنی و پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، حرکت در مسیر توسعه پایدار (حفاظت از محیط زیست) است. انجام ارزیابی آلاینده‌های زیست‌محیطی طرح به نام انجام ارزیابی آلاینده‌های زیست‌محیطی (به صورت فصلی) دارد که 100 درصد کار انجام شده (انجام ارزیابی و خوداظهاری آلاینده‌های زیست‌محیطی برای فصل‌های پیشین) و هدف از انجام طرح بررسی شرایط مجتمع معدنی انگوران نسبت به آلاینده‌های معین شده در دستورالعمل خوداظهاری سازمان حفاظت محیط زیست کشور، انجام اقدامات اصلاحی در صورت آلاینده بودن و رسیدن به حد استاندارد است. طرح جمع‌آوری باطله‌های تراورتن منطقه حفاظت شده انگوران نیز طرحی به عنوان جمع‌آوری باطله‌های معادن تراورتن منطقه حفاظت شده انگوران و تبدیل آنها به ارزش افزوده دارد که ۱۵درصد از کار (ایده‌پردازی، جلسه با مدیریت مجتمع و دریافت دستور کار در خصوص تکمیل طرح، مطرح نمودن ایده با محیط زیست استان زنجان و تائید طرح ابتدایی از جانب محیط زیست استان و معرفی سرمایه‌گذار خصوصی از جانب اداره محیط زیست، در حال تدوین گزارش ) انجام شده و هدف از انجام طرح حل معضل زیست‌محیطی ناشی از دپوی باطله‌های معادن تراورتن مستقر در منطقه حفاظت شده انگوران، ایجاد اشتغال در منطقه انگوران و افزایش بهره‌وری با تبدیل باطله به ارزش افزوده است.