نخستین اقدام رسمی برای تحقق ارز تک نرخی

بانک مرکزی با اجرای بخشنامه حذف ارز مسافرتی گام جدی‌تری در جهت تحقق ارز تک‌نرخی برداشته و به گفته غلامعلی کامیاب، معاون بین‌الملل بانک‌مرکزی ارز تا اواخر امسال تک‌نرخی خواهد شد. براساس این بخشنامه، از این پس ۳۰۰ دلار ارز دولتی که سالانه یک بار به هر مسافر خارجی از کشور پرداخت می‌شد از ۲۰شهریور حذف شده است.

درحال‌حاضر نرخ ارز دولتی (نرخ رسمی) ۳۳۳۲ تومان و نرخ ارز در بازار آزاد حدود ۳۹۰۰ تومان است؛ یعنی حدود ۵۶۰ تومان اختلاف نرخ بین ارز دولتی و آزاد وجود دارد که ضرب این عدد در ۳۰۰ دلار مسافرتی حدود ۱۷۰ هزار تومان خواهد شد. این مبلغ در مقابل هزینه‌های بالای سفر به خارج از کشور برای مردم رقم قابل توجهی نیست اما با توجه به اینکه سالانه حدود ۱۰ میلیون نفر به خارج از کشور سفر می‌کنند این عدد برای دولت می‌تواند قابل توجه باشد. با احتساب این میزان سفر، سالانه حدود ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار کالا بدون مالیات و تعرفه گمرکی وارد کشور می‌شود که تخصیص ارز مبادله‌ای به آن صنایع کشور را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر این اقدام گام جدی در جهت ارز تک‌نرخی خواهد بود که از نظر صادرات برای تولیدکنندگان دارای اهمیت ویژه‌ای است. البته با وجود آنکه معاون بین‌الملل بانک مرکزی تحقق این امر را در اواخر امسال پیش‌بینی کرده است، کارشناسان معتقدند عملیاتی شدن آن تا آخر سال دور از انتظار است و در سال آینده این امر محقق می‌شود.

تاثیر اصلاحات ارزی بر صنایع بانک مرکزی در راستای بروزرسانی مقررات ارزی قصد دارد به مرور زمان ارز مبادله‌ای کالاها را نیز حذف کند تا آرزوی از دست رفته یک دهه اخیر اقتصاد کشور محقق شود. سعید باستانی، سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گسترش صنعت درباره تاثیرات حذف ارز مسافرتی و سیاست بروزرسانی مقررات ارزی گفت: برای تحول در صنعت چند راهکار را باید همزمان پیش برد که اصلاح سیاست‌های پولی، مالی، مالیات، بیمه، تعرفه‌های ترجیحی و مشوق‌های صادراتی از جمله آنها هستند و سیاست‌های ارزی نیز یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های اثرگذار بر صنایع است. وی با بیان اینکه نرخ ارز و حواشی آن بیشتر از هر موضوعی بر بخش صادرات تاثیرگذار است، اظهارکرد: با نگاه صادرات‌محور نخستین چالش موضوع ارز است به همین دلیل دولت در گام نخست به سراغ این بخش رفته است تا ارز برای صادرکننده به صرفه باشد و برای تولید به کار گرفته شود.

واردات ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار کالای مسافرتی سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی حذف ارز مسافرتی را یک گام مهم در جهت تک‌نرخی کردن ارز برشمرد و افزود: سالانه حدود ۱۰ میلیون مسافر خارج از کشور وجود دارد که در کمترین حالت هر فرد بین ۵ تا ۱۰ دلار کالا خریداری و وارد کشور می‌کند در نتیجه سالانه حدود ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار کالا بدون مالیات و تعرفه گمرکی وارد کشور می‌شود. در چنین شرایطی اختصاص ۳۰۰ دلار ارز مبادله‌ای برای واردات بدون مالیات و تعرفه چه توجیهی دارد؟ باستانی با بیان اینکه دولت برای حذف ارز مبادله‌ای برخی کالاها که با قشر کم‌درآمد جامعه سروکار دارد باید حساسیت لازم را داشته باشد، اظهار کرد: برخی کالاها به طور مستقیم روی زندگی مردم تاثیرگذار است بنابراین باید به مرور سراغ این کالاها رفت اما این نکته را نیز نباید فراموش کرد که ارز تک‌نرخی مهم‌ترین اصل در صادرات کالاست.

لزوم مشارکت بانک‌ها در تک‌نرخی کردن ارز سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه واقعی کردن یک‌باره نرخ ارز مشکلاتی را در جامعه به وجود خواهد آورد، گفت: در حوزه آزادسازی و تک‌نرخی کردن ارز به برنامه‌ریزی مدون نیاز داریم که با اولویت صادرات و مشارکت بانک‌ها باید اجرا شود. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم ارز را به تولیدکنندگان واگذار و در ازای آن وثیقه دریافت کنیم، فرآیند دشواری خواهد بود بنابراین با مشارکت بانک‌ها و گشایش اعتبار طرحی را باید تدوین کنیم تا بانک‌ها با واسطه‌گری میان تولیدکننده و طرف خارجی ارز را دریافت و پس از کسر سود خود به تولیدکننده پرداخت کنند در چنین شرایطی می‌توان علاوه‌بر کنترل بازار ارز نگاه ویژه‌ای به صادرات داشت. وی درباره پیش‌بینی تاریخ تحقق ارز تک‌نرخی گفت: اگر رشد اقتصادی بدون درنظر گرفتن نفت خام، میعانات گازی و پتروشیمی به ۵ درصد برسد، می‌توان امسال ارز تک‌نرخی را اجرایی کرد.

ارز مبادلاتی کالاها حذف می‌شود علی‌اصغر پورمتین، تحلیلگر مسائل اقتصادی و عضو هیات‌علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گسترش صنعت درباره اصلاح مقررات ارزی گفت: اصلاحات مقررات ارزی موضوعی است که بانک مرکزی باید زودتر برای آن اقدام می‌کرد و با وجود اینکه حذف تدریجی ارز مبادله‌ای کالاها باعث افزایش اندک نرخ کالاها خواهد شد، این امر برای تک‌نرخی کردن ارز ضروری است. وی با اشاره به کالاهایی که در صورت حذف ارز مبادله‌ای با افزایش رو به رو خواهند شد، گفت: لبنیات به دلیل استفاده از روغن پالم، گندم، برنج، دانه‌های روغنی و... از جمله کالاهایی هستند که شامل ارز مبادله‌ای می‌شوند و براساس برنامه‌ریزی‌های بانک مرکزی به مرور در دو مرحله ارز این اقلام حذف خواهد شد. درحال‌حاضر ارز مبادله‌ای موجب به وجود آمدن رانت در برخی از اقلام شده و اثربخشی یارانه‌ها از بین رفته است.

ارز مبادلاتی فقط برای سفر بیماران ضروری است پورمتین با بیان اینکه ارز مبادله‌ای برای مسافرت هیچ‌گونه توجیه اقتصادی ندارد، گفت: این تصمیم بانک مرکزی کاملا درست است اما دولت باید برای افرادی که برای بیماری سفر می‌کنند تسهیلاتی از نظر ارز مبادله‌ای اختصاص دهد. عضو هیات‌علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی درباره همزمانی اجرای این بخشنامه با کاهش سود سپرده و تاثیر آن بر افزایش نرخ ارز افزود: در این مواقع به طور طبیعی تا حدودی بازار دچار تنش خواهد شد اما با وجود این، هنوز سود سپرده جذابیت خود را دارد بنابراین در صورت نظارت دقیق بانک مرکزی برای جلوگیری از تخلف و چرخش منابع میان بانک‌ها می‌توان گفت ۹۷ درصد منابع موجود در سپرده‌ها در نظام بانکی حفظ خواهد شد بقیه نیز به شکل دیگری در نظام بانکی به گردش در خواهد آمد.

تک‌نرخی شدن تا پایان سال بعید است پورمیتن با بیان اینکه بانک مرکزی بر گشایش اعتبار واردات کالا باید حساسیت خود را افزایش دهد، افزود: در برخی موارد گشایش اعتبار می‌شود اما کالا وارد نمی‌شود در نتیجه ارز مبادله‌ای وارد بازار آزاد می‌شود. وی با تاکید بر اینکه اجرایی شدن ارز تک‌نرخی تا پایان سال بعید است، گفت: در سال آینده به طور قطع ارز تک‌نرخی خواهد شد. بنابر این گزارش، اصلاحات و بروزرسانی مقررات ارزی به ویژه حذف ارز مسافرتی، نشان از عزم جدی بانک مرکزی در تحقق ارز تک‌نرخی است که با عملیاتی شدن این اقدام یکی از بزرگترین اصلاحات اقتصادی در یک دهه اخیر به وقوع می‌پیوندد که موجب از بین رفتن رانت، واقعی شدن نرخ ارز و بهبود وضعیت صادرات در کشور خواهد شد.